Ο «Φτωχό-Διόνυσος»

"Στο έργο του διακρίνεται η αγάπη προς τη φύση, τη ζωή και τον έρωτα, εκφρασμένη μέσα από ένα λυρισμό σκέψεων, μία βαθειά μελαγχολία και μία διαρκή μνήμη θανάτου. Επηρεασμένος τόσο από τον ορθόδοξο μυστικισμό όσο και από τη γερμανική σκέψη (Schopenhauer, Schiller κ.α.) προσπάθησε να συνθέσει μέσα στο έργο του δύο, και τρεις ενίοτε, διαφορετικούς κόσμους και τα κατάφερε, με αποτέλεσμα να γίνει ο ίδιος η φωνή της πατρίδας του και να αγαπηθεί μέχρι λατρείας από τον λαό του."

Ο «Φτωχό-Διόνυσος» είναι ένα φανταστικό διήγημα που δημοσιεύθηκε το 1872 στις «Λογοτεχνικές Συνδιαλέξεις» και μολονότι ανήκει στις δημιουργίες της νεότητας του συγγραφέα θεωρήθηκε από την αρχή ως ένα αριστούργημα. Σε αυτό το διήγημα ο Εμινέσκου φανερώνει διάφορες επιδράσεις που ανήκουν στη γερμανική λογοτεχνία και φιλοσοφία, στη γαλλική λογοτεχνία, στην ινδική φιλοσοφία και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και μυθολογία, κυρίως δε στις ορφικές ιδέες. Ο συγγραφέας αναπτύσσει μερικά αγαπημένα του φιλοσοφικά θέματα όπως η σχετικότητα του χώρου και του χρόνου («ο κόσμος ελαττωμένος σε έναν κόκκο δροσιάς»), και η ενότητα του Όλου εκφρασμένη σε μια σειρά ατελείωτη αριθμών(«το ένα ενυπάρχει σε όλα και το άπαν ενυπάρχει στο εν»). Το διήγημα έχει έναν ήρωα, τον Διόνυσο, ο οποίος περνά μια φιλοσοφική και ερωτική εμπειρία προορισμένη να τον οδηγήσει στην κατανόηση της αποστολής του στον κόσμο. Είναι ένας τυπικός ρομαντικός ήρωας (ορφανός, όμορφος και λόγιος), «εραστής της μοναξιάς και μη μισούμενος από κανέναν», ο οποίος πειραματίζεται με την βοήθεια ενός ενός παλαιού βιβλίου αστρολογίας που ανακάλυψε τυχαία,- του “Architecturae cosmicae sive astronomiae geocentricae compendium” – και καταφέρνει να ξεφύγει από το παρόν και να ταξιδεύσει σε μία προηγούμενη ζωή του, στον 15ο αιώνα, την περίοδο της βασιλείας του Αλεξάνδρου του Αγαθού, όταν ήταν νεαρός ευλαβής μοναχός στη μεσαιωνική Μολδαβία. Εκεί, κάτω από την επιβλητική σκιά των Καρπαθίων και μέσα στις σκοτεινές νύχτες των αρχαίων μολδαβικών δασών τον κυριεύει ο πειρασμός να κλέψει μία κοπέλα την οποία αγαπά κρυφά και, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις μαγείας που του δίδαξε ένας πονηρός γερό εβραίος, να φύγει μαζί της για τη σελήνη. Καθώς η ίδια η σελήνη φαίνεται να τον προσκαλεί με τα παιχνιδίσματα του φωτός της, ο νεαρός μοναχός αποσχηματίζεται και καταφέρνει να φύγει με την αγαπημένη του για το φεγγάρι όπου έφτιαξε τον δικό του παράδεισο. Όμως, η ιστορία δεν τελειώνει εκεί….

Ο συγγραφέας δομεί πολλές σκηνές εποχής που δίνουν χρώμα στην αφήγηση. Ο τίτλος της νουβέλας παραπέμπει ευθέως στην ελληνική μυθολογία. Είναι γνωστό ότι ο Διόνυσος-Ζαγρεύς είναι ο θεός της βλάστησης στην ελληνική μυθολογία, η οποία τον θεωρεί γιο της Περσεφόνης και του Διός και ο οποίος εξαιτίας της ζήλιας της Ήρας θα καταβροχθισθεί από τους Τιτάνες. Ο Ζευς κατακεραυνώνει τους Τιτάνες και τον αναπλάθει από τις στάχτες τους. Επαναγεννημένος από τον Δία, ο Διόνυσος εξηγεί την διπλή φύση του ανθρώπου: την θεϊκή από τον Δία και την ανθρώπινη από τις στάχτες των Τιτάνων, εξηγώντας το αίνιγμα των διαδοχικών ζωών μέσα από την προσπάθεια απαλλαγής από το γήινο-τιτανικό στοιχείο. Εδώ εμπλέκεται και ο θρύλος του Ορφέως, προφήτη και μάγου που κατέβηκε στον Άδη για να βρει την αγαπημένη του Ευρυδίκη, ο οποίος κηρύσσει μια νέα πίστη, τον Ορφισμό που συνίσταται στην μύηση του νεοφύτου με τις χαρακτηριστικές παραδόσεις του θεού Διόνυσου και την αναγέννηση του μαζί με αυτόν. Η μετενσάρκωση επίσης αποτελεί βασικό δόγμα του Ορφισμού. Στο διήγημα του Εμινέσκου ανακαλύπτουμε έναν νέο μυημένο ήρωα, που τελεί ένα μυστηριακό τελετουργικό, μια ανώτερα προικισμένη ύπαρξη, ικανή να δημιουργήσει μια νέα πνευματική τάξη. Ο Διόνυσος σώζεται μέσω της μετενσάρκωσης, και ο συγγραφέας δανείζεται από τον ελληνικό μύθο όχι μόνο το θρυλικό σύμβολο αλλά και την εικόνα της γης που καταστρέφεται με έναν κατακλυσμό. Ο Μιχαήλ Εμινέσκου προσθέτει στο όνομα του Διονύσου το συμβολικό επίθετο «φτωχός», για να υπογραμμίσει την ασυμβατότητα μεταξύ της θεϊκής του φύσης και της κοινωνίας στην οποία εμφανίστηκε τυχαία.

https://blog.thulebooks.gr/diafora/%ce%bf-%cf%86%cf%84%cf%89%cf%87%ce%bf-%ce%b4%ce%b9%ce%bf%ce%bd%cf%85%cf%83%ce%bf%cf%83-%ce%bc%ce%b9%cf%87%ce%b1%ce%b7%ce%bb-%ce%b5%ce%bc%ce%b9%ce%bd%ce%b5%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%85/