Κοινωνική Φιλοσοφία του Ρωσικού Αναρχισμού (Κροπότκιν) και του Μουαμάρ Αλ Καντάφι: Ένα Συγκριτικό Δοκίμιο
Του Said Gafourov
μετάφραση από εδώ:
Social Philosophy Of Russian Anarchism (Kropotkin) and of Muammar Al
Qadhafi: An Essay In Comparison
Το τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα η Λιβύη ήταν στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής. Οι ανορθόδοξες εξωτερικές και εγχώριες πολιτικές, η πρόκλησή της στις ανεπτυγμένες χώρες μαζί με τη στρατηγική γεωγραφική της θέση και τους μεγάλους ορυκτούς πόρους (κυρίως πετρελαίου), προσελκύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σύγκριση με άλλες χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Ένα από τα χαρακτηριστικότερα χαρακτηριστικά της χώρας ήταν η Τρίτη Οικουμενική Θεωρία, που αναπτύχθηκε από τον ηγέτη της Λιβυκής Επανάστασης Συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, η οποία εισήχθη ως εναλλακτική λύση τόσο για την καπιταλιστική όσο και για την κομμουνιστική ιδεολογία. Αυτή η «νέα φιλοσοφία» δεν εφαρμόστηκε μόνο θεωρία τε και πράξη στη Λιβύη, αλλά θεωρήθηκε επίσης ως η πλέον αποτελεσματική για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες. Χώρες όπως το Μπενίν ή η Μπουρκίνα Φάσο χρησιμοποίησαν στοιχεία της Τρίτης Οικουμενικής Θεωρίας στις κυβερνητικές τους ιδεολογίες.
Πολλοί δυτικοί μελετητές θεώρησαν ότι η ιδεολογία του Καντάφι ήταν κάτι ιδιαίτερα ανατολίτικο, ξένο προς το δυτικό σύστημα αξιών που βρίσκεται έξω από το κύριο ρεύμα τόσο της δυτικής όσο και της ανατολικής φιλοσοφίας. ή σαν απλοποίηση μιας ήδη απλοποιημένης «μαρξιστικής φιλοσοφίας». ή σαν «πραγματικό σοσιαλισμό» προσαρμοσμένο σε «φυλετικούς (στμ tribe όχι race) σοσιαλιστές πρίγκιπες».
Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι στοχαστές του Τρίτου Κόσμου όπως ο Σάμι Χατζάρ υποθέτουν ότι το σύστημα αξιών του Καντάφι βρίσκεται στο πλαίσιο φιλοσοφικών παραδόσεων που επιστρέφουν στο «Κοινωνικό Συμβόλαιο» του Ρουσσώ.
Το 1973 το Υπουργείο Πληροφοριών και Πολιτισμού της Λιβύης δημοσίευσε ένα φυλλάδιο «Η Θεωρία του Τρίτου Κόσμου: η Ιερή Αντίληψη του Ισλάμ και η Λαϊκή Επανάσταση στη Λιβύη».
Η θεωρία αναπτύχθηκε αργότερα στο φυλλάδιο του 1974 "Οι Αρχές της Θεωρίας του Τρίτου Κόσμου". Στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, ο Καντάφι δημοσίευσε 3 μέρη του γνωστού Πράσινου Βιβλίου, συνοψίζοντας και συστηματοποιώντας τη θεωρία του.
Από την άποψή μας, η πιθανή επιρροή (άμεση ή έμμεση) ιδεών ευρωπαϊκού και ρωσικού αναρχισμού στον Καντάφι, αξίζει τουλάχιστον να συζητηθεί.
Τον 19ο αιώνα, ο όρος «αναρχισμός» χρησιμοποιήθηκε για να ορίσει ένα αρκετά ευρύ πνευματικό και πολιτικό κίνημα. Διαφορετικοί στοχαστές όπως ο Προυντόν, ο Στίνερ, ο Μπακούνιν, ο Λέων Τολστόι, ο Κροπότκιν και πολλοί άλλοι δήλωσαν την αλληλεγγύη τους στον Αναρχισμό ως κοινωνικο-φιλοσοφική θεωρία. Αν και οι φιλοσοφικές τους ιδέες ήταν μάλλον διαφορετικές, όλες είχαν ένα κοινό σημείο - όλοι πίστευαν ότι η κύρια αιτία αδικίας, κοινωνικής καταπίεσης και εκμετάλλευσης ενός ανθρώπου από έναν άλλο ήταν το κράτος και οι πολιτικοί θεσμοί του.
Το όραμα του Καντάφι για τη σοσιαλιστική κοινωνία συνοψίζεται ως εξής:
«1) Ο σκοπός της σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι η ευτυχία του ανθρώπου που μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω της υλικής και πνευματικής ελευθερίας.
2) Οι υλικές ανάγκες όλων πρέπει να είναι εξασφαλισμένες, ασφαλείς από αυθαίρετη αναστάτωση.
3) Η ανισότητα πλούτου, εισοδήματος και κοινωνικής θέσης πρέπει να είναι μέτρια. Ο πλούτος που υπερβαίνει τις ιδιωτικές ανάγκες πρέπει να είναι δημόσια και όχι ιδιωτική ιδιοκτησία.
4) Ο άνθρωπος πρέπει να βρει εκπλήρωση στο έργο του όχι μόνο στη χρήση του εισοδήματος που αποκομίζει από αυτό ».
Ο Πέτρος Κροπότκιν - ο ιδρυτής του Αναρχοκομμουνισμού και ένας από τους πιο σεβαστούς θεωρητικούς του Αναρχοσυνδικαλισμού καθόρισε ένα από τα πιο σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα - το δικαίωμα της ευημερίας που είναι «η δυνατότητα να ζεις ως άνθρωπος και να μεγαλώνεις παιδιά». «Πάνω από το ψωμί και πάνω από την ευημερία, πάνω από τη συλλογική περιουσία μπορούμε να δούμε έναν νέο κόσμο να έρχεται - έναν κόσμο όπου μπορούμε να αγαπάμε ο ένας τον άλλον και να ικανοποιούμε τις αξιοπρεπείς και ευγενείς επιθυμίες μας για το ιδανικό ... όπου δεν θα υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί. .. ένας εργάτης θα δούλευε σε ό, τι είναι καλύτερο για αυτόν, ένας ερευνητής θα έκανε τα έργα του χωρίς επιφυλάξεις, ένας καλλιτέχνης δεν θα έβριζε το ιδεώδες του για την ομορφιά υπέρ των χρημάτων ».
Έτσι μπορούμε να δούμε ότι οι τελικοί κοινωνικοί στόχοι του Καντάφι και του Κροπότκιν είναι παρόμοιοι. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι συσχετισμοί στις λεπτομέρειες.
Το πρώτο μέρος του Πράσινου Βιβλίου (1976) ξεκινά με μια περιγραφή και αυστηρή κριτική για το παραδοσιακό αστικό κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μεθοδολογία αυτής της κριτικής είναι μάλλον παρόμοια με εκείνη του Κροπότκιν ή του Μπακούνιν. Στην εισαγωγή της πρώτης γαλλικής έκδοσης του "Ψωμή και Ελευθερία" του Κροπότκιν διαβάζουμε: "το πρώτο βιβλίο του Κροπότκιν "Λόγια ενός Επαναστάτη" ήταν αφιερωμένο κυρίως στη σκληρή κριτική της ανήθικης και κακής αστικής κοινωνίας κι έκανε επίκληση στην ενέργεια των επαναστατών. να αγωνιστούν ενάντια στο κράτος".
Σύμφωνα με τον Καντάφι, το όργανο ή το μέσο κοινωνικού ελέγχου (δηλ. Το κράτος) είναι το κύριο πολιτικό πρόβλημα που ανέκαθεν βρισκόταν μπροστά στην ανθρωπότητα. Ο αγώνας για το «όργανο ελέγχου» οδηγούσε πάντα στη νίκη ενός ατόμου ή ενός κόμματος ή μιας τάξης και στην ήττα του λαού. «Το Κοινοβούλιο είναι μια λανθασμένη παρουσίαση του λαού και τα κοινοβουλευτικά συστήματα είναι μια ψεύτικη λύση στο πρόβλημα της δημοκρατίας. Ένα κοινοβούλιο ιδρύθηκε αρχικά για να εκπροσωπεί τον λαό, αλλά αυτό από μόνο του είναι αντιδημοκρατικό καθώς η δημοκρατία σημαίνει την εξουσία του λαού και όχι μια εξουσία που ενεργεί για λογαριασμό του », δηλώνει ο Καντάφι.
«Τα κοινοβούλια αποτέλεσαν νομικό εμπόδιο μεταξύ του λαού και της άσκησης αποκλεισμού των μαζών από ουσιαστική πολιτική και μονοπωλήσεως της κυριαρχίας στη θέση τους».
Ο Καντάφι καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «έχει γίνει δικαίωμα των ανθρώπων να αγωνίζονται μέσω της λαϊκής επανάστασης να καταστρέψουν όργανα όπως οι λεγόμενες κοινοβουλευτικές συνελεύσεις που σφετερίζονται τη δημοκρατία και την κυριαρχία και που καταπνίγουν τη βούληση του λαού» - αυτή η δήλωση συσχετίζεται με το περίφημο συνθήματα σύγχρονων αναρχοτρομοκρατών όπως, "Ενώ η κακή αστική κοινωνία χρησιμοποιεί βία υπό το όνομα της δικαιοσύνης, η δικαιοσύνη του προλεταριάτου είναι η βία".
Ο Κροπότκιν αρνήθηκε την ιδέα ότι το κράτος ήταν απαραίτητο - το χαρακτήρισε «δεισιδαιμονίες, που παίζουν το ρόλο της μοίρας στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων» και πίστευε ότι η αυτοοργάνωση των μικρών κοινοτήτων που ενώθηκαν σε ομοσπονδιακή βάση ήταν η δομή που πρέπει να αντικαταστήσει το κράτος που είναι «συσκευή βίας».
Δήλωσε ότι ο στόχος της "εύρεσης μιας τέτοιας κυβέρνησης που θα κάνει τους ανθρώπους να υπακούν, ενώ υπακούουν ακόμη στην κοινωνία", δεν ήταν εφικτός και επεσήμανε ότι "η κοινωνία προσπαθεί να απελευθερωθεί με κάθε δυνατό τρόπο από κάθε είδους κυβέρνηση και να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της με δωρεάν συμφωνίες μεταξύ ατόμων και ομάδων, επιδιώκοντας έναν στόχο ».
Μπορούμε να δούμε εδώ ότι τα πολιτικά ιδεώδη του Κροπότκιν επανέρχονται στο «Κοινωνικό συμβόλαιο» του Ρουσσώ, τον οποίο εκτιμούσε ιδιαίτερα.
Μπορούμε να πούμε ότι τόσο ο Καντάφι όσο και ο Κροπότκιν βλέπουν την κύρια εσωτερική αντίφαση μέσα στις υπάρχουσες κοινωνίες ως την αντίφαση μεταξύ κοινωνίας και κράτους. Και οι δύο χρησιμοποιούν την έννοια των «λαϊκών μαζών» που είναι οι κινούμενες δυνάμεις των κοινωνικών επαναστάσεων. Οι μάζες δεν διαιρούνται σε στρώματα, τάξεις, εθνοτικές, ομολογιακές και επαγγελματικές ομάδες. Σύμφωνα με τον Κροπότκιν, η Αναρχία ήταν ένα «λίγο πολύ αντανακλαστικό ιδανικό των μαζών». Ο Καντάφι χρησιμοποιεί τον όρο «άνθρωποι» και η εξουσία του λαού γενικά ως αδιαίρετη οντότητα είναι μια εναλλακτική λύση στην παλιά άδικη πολιτική τάξη.
Ίσως μπορούμε να πούμε ότι οι κοινωνικές πραγματικότητες στη Λιβύη και στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης που όντως καθόρισε την ιδεολογία της Αναρχίας ήταν μάλλον παρόμοιες. Η κοινωνική διαστρωμάτωση της κοινωνίας και στις δύο περιπτώσεις ήταν ασθενής. Η αντι-φεουδαρχική ενοποίηση όλων των τρίτων τάξεων στη Γαλλία, η οποία περιελάμβανε τη συντριπτική πλειοψηφία των κοινωνικών ομάδων, ήταν δομικά κοντά στην ενότητα όλων των Λιβύων που αντιτάσσονταν στην αδύναμη και απαξιωμένη βασιλική εξουσία και τους μικρούς εμπορικούς κύκλους.
Από την άλλη πλευρά, η επακόλουθη πόλωση και ο αυτοπροσδιορισμός διαφορετικών κοινωνικών ομάδων: προλεταριάτου, μικροαστικής, οικονομικής και εμπορικής αστικής τάξης, αγροτών κ.λπ. Ο Καντάφι είπε κάποτε ότι, "Εάν η Επανάσταση κάνει λάθος, η επανάσταση πρέπει να διορθωθεί". Αυτό ειπώθηκε σε μια στιγμή κρίσιμων κοινωνικών αντιθέσεων μεταξύ μιας αναδυόμενης αστικής τάξης και των Επαναστατικών Επιτροπών που εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα της ολιστικής κοινωνίας σε μια περίοδο αντι-αποικιακής και αντι-φεουδαρχικής επανάστασης.
Το σύστημα των Λαϊκών Συνελέυσεων και Επιτροπών που από την άποψη του Καντάφι είναι «ο μόνος τρόπος για γνήσια Δημοκρατία» είναι πολύ κοντά τόσο στο πνεύμα όσο και στο γράμμα της κατανόησης του Κροπότκιν για μια μελλοντική κοινωνική αυτοοργάνωσης της κοινωνίας. Ένας λαός ελέγχει τον εαυτό του - αυτή είναι η ουσία της δημοκρατίας σύμφωνα με τον Καντάφι. Με άλλα λόγια, το πολιτικό μοντέλο είναι μια α-κρατική μορφή λαϊκής εξουσίας που είναι το ιδανικό του αναρχισμού.
Το Ψωμί και Ελευθερία του Κροπότκιν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ιδέα ότι η κύρια λειτουργία της κοινωνίας είναι να δημιουργήσει και να αναπαράγει τις υλικές αξίες για την πλήρη και πολύπλευρη ανάπτυξη ενός ελεύθερου ατόμου. Το κύριο σύνθημα του αναρχισμού είναι «ελευθερία για όλους, ευημερία για όλους» και ο Κροπότκιν γράφει ότι «στην πολιτική οικονομία, πρέπει πρώτα απ 'όλα να μελετηθεί το κεφάλαιο για την κατανάλωση». Ο Καντάφι, με τη σειρά του, πιστεύει ότι οι μόνοι «νόμιμοι» στόχοι της οικονομικής δραστηριότητας είναι η εκπλήρωση των ανθρώπινων απαιτήσεων και ξεκινά επίσης μια συζήτηση για οικονομικά ζητήματα με το πρόβλημα της κατανάλωσης.
Η ομοιότητα των ιδεών του δεύτερου μέρους του Πράσινου Βιβλίου (αφιερωμένο σε οικονομικά θέματα) και των απόψεων των αναρχικών είναι μάλλον εκπληκτική - ακόμη και η δομή των κεφαλαίων στο δεύτερο μέρος και του Ψωμή και Ελευθερία για παράδειγμα, είναι πολύ κοντά.
Η πρακτική της Τζαμαχαρίγια στη Λιβύη αντιστοιχεί σε αναρχοκομμουνιστικές ιδέες . Η θεωρητική περιγραφή της ιδανικής κοινωνίας του Κροπότκιν - μια ομοσπονδία αυτοελεγχόμενων κοινοτήτων - θα μπορούσε να είναι μια θεωρητική περιγραφή του συστήματος των περιφερειών της Τζαμαχαρίγια που ο Καντάφι προσπάθησε να εφαρμόσει στο πρώτο στάδιο του επαναστατικού μετασχηματισμού στη Λιβύη. Ο στόχος τόσο για τον Ρώσο στοχαστή όσο και για τον Άραβα πρακτικό ήταν η εξάλειψη «των άδικων κοινωνικών σχέσεων».
«Αυτός που κατέχει το σπίτι στο οποίο ζείτε ή τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιείτε ή τα χρήματα με τα οποία ζείτε, κατέχει μέρος ή ολόκληρο της ελευθερίας σας. Η ελευθερία είναι αδιαίρετη και για να είναι ευτυχισμένος ένας άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερος ».
Αυτή η δήλωση θα μπορούσε να προέρχεται από έναν θεωρητικό της Αναρχίας, αλλά ανήκει στον Καντάφι. Με τη σειρά του, ο Κροπότκιν γράφει: "Στην πραγματικότητα, σε ένα σύγχρονο κράτος το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανάπτυξη και διατήρηση του ηθικού επιπέδου, η απαραίτητη ζωή στην κοινωνία είναι η απουσία κοινωνικής ισότητας ..." Χωρίς ισότητα στην πραγματικότητα ", όπως έλεγαν το 1793, η αίσθηση της δικαιοσύνης δεν μπορεί να γίνει κοινό κτήμα. Η δικαιοσύνη πρέπει να είναι ίση για όλους και στην κοινωνία μας ... η αίσθηση της ισότητας έχει ήττες σε κάθε βήμα ... μπορούμε να βρούμε δικαιοσύνη μόνο σε μια κοινωνία ίσων ».
Σύμφωνα με τον Καντάφι, μια νέα σοσιαλιστική κοινωνία είναι «μια κοινωνία που είναι απολύτως ελεύθερη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εκπλήρωση των υλικών και πνευματικών απαιτήσεων ενός ανθρώπου με την απελευθέρωση αυτών των απαιτήσεων από την καταπίεση από άλλους ανθρώπους ».
Κατά τον καθορισμό των στόχων στην απαραίτητη οικονομική δραστηριότητα στον κοινωνικό μετασχηματισμό, ο Κροπότκιν τονίζει τρία βασικά στοιχεία:
«1) κατάργηση του μισθού, που καταβάλλεται από έναν καπιταλιστή σε έναν εργάτη, επειδή είναι μια σύγχρονη μορφή αρχαίας δουλείας και ιδιοκτησίας "krepostnoye" πάνω σε έναν άνθρωπο.
2) εξάλειψη της ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε ό, τι είναι απαραίτητο για την κοινωνία για την παραγωγή και την κοινωνική οργάνωση προϊόντων ανταλλαγής · και τελικά,
3) εξάλειψη από το άτομο και την κοινωνία αυτής της μορφής κοινωνικής καταπίεσης - κράτους - που εξυπηρετεί τη διατήρηση και τη συνέχεια της οικονομικής δουλείας ».
Ο Καντάφι ανέφερε ότι «όσοι πουλάνε την εργατική τους δύναμη ανεξάρτητα από τον μισθό τους, είναι ένα είδος σκλάβου», επειδή δεν εργάζονται για δικό τους όφελος αλλά ή προς όφελος αυτών που τους προσλαμβάνουν. Από αυτό προκύπτει η μεταβολή της μορφής της ιδιοκτησίας με τη μετάβασή της από τον ένα ιδιοκτήτη στον άλλο, η οποία, ακόμη και αν πρόκειται για κράτος της εργατικής τάξης σε μαρξιστική παράδοση, δεν εγγυάται τα δικαιώματα του εργαζομένου στη διαδικασία παραγωγής.
Ο Καντάφι κάνει μια αντίληψη ότι στην Τζαμαχιρίγια, οι σχέσεις των ανθρώπων ως προς την ιδιοκτησία είναι συμπράξεις στη διαχείριση της κοινής περιουσίας. Η ίδια ιδέα προτάθηκε από τους αναρχικούς με το περίφημο σύνθημά τους - "όλα ανήκουν σε όλους".
Ο Καντάφι πιστεύει ότι η λύση αυτού του προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί με την εξάλειψη του μισθού, και έτσι την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τη σκλαβιά και την επιστροφή στους «φυσικούς κανόνες» που καθόρισαν τις σχέσεις των ανθρώπων πριν από την ύπαρξη τάξεων, κυβερνήσεων και νόμων. Το επίσημο σύνθημα της Τζαμαχιρίγια είναι "Όχι εργαζόμενοι αλλά συνεργάτες".
Ο Κροπότκιν επίσης χαρακτήρισε αυτήν την προσέγγιση στις σχέσεις των ανθρώπων στη διαδικασία παραγωγής ως «φυσική».
Η προσέγγιση στη διανομή και την ανταλλαγή αγαθών για αυτούς τους στοχαστές είναι παρόμοια. Και οι δύο χρησιμοποιούν μια αναλογία με ένα σούπερ μάρκετ ή ένα κατάστημα στο οποίο «κάθε άνθρωπος πρέπει να παίρνει από κοινές μετοχές ακριβώς όσο χρειάζεται για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του» ή «σε όλους σύμφωνα με τις ανάγκες του».
Είναι ενδιαφέρον ότι και οι δύο είναι κατά του καταμερισμού της εργασίας, θεωρώντας ότι είναι περιττό.
Μπορεί να είναι ενδιαφέρον να συγκρίνουμε πραγματικές οικονομικές δομές στο Gulay-Pole και τη Λιβύη. Μπορούμε να επισημάνουμε ότι στη γεωργία, ο Nestor Makhno και ο Qadhafi άσκησαν την ίδια πολιτική. Και οι δύο προσπάθησαν να ενθαρρύνουν την ατομική γεωργία με όλα τα μέσα που διέθεταν. Ο Κροπότκιν ως θεωρητικός ενθαρρύνθηκε από τη γεωργική ανάπτυξη των αμερικανικών ιδιωτικών αγροκτημάτων τη δεκαετία του 1890 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μικρά αγροκτήματα ήταν ιστορικά προοδευτικά και θα έπρεπε να ενώνονται για να παρέχουν θέσεις εργασίας απαραίτητες για όλα τους.
Αυτή η ιδέα προέκυψε από τη ρωσική παράδοση να υμνεί την «Obshina» ως εναλλακτική λύση στην καπιταλιστική τάξη. Το «Obshina» ήταν ένα κοινό ιδεώδες των Ρώσων παραδοσιακών υπέρ της ισότητας όπως ο Λαβρόφ, ο Τκάτσεφ ή ο Χέρτζεν.
Το τρίτο μέρος του Πράσινου Βιβλίου, που εκδόθηκε το 1979, ήταν αφιερωμένο στα κοινωνικά προβλήματα. Ο Καντάφι πιστεύει ότι ο κύριος κινητήρας της ανθρώπινης ιστορίας είναι ο αγώνας μεταξύ κοινωνικών και εθνικών (ως μέρος των κοινωνικών) ομάδων για υπεροχή η μία πάνω στην άλλη. Και αυτός ο αγώνας μπορεί να τερματιστεί μόνο μετά την πλήρη εξάλειψη της καταπίεσης μιας κοινωνικής ομάδας από μια άλλη ομάδα ή άτομο.
Από αυτή την άποψη, οι ιδέες του είναι πολύ κοντά στις ιδέες των αναρχικών. Ο Κροπότκιν, περιγράφοντας τη μελλοντική κοινωνία, έγραψε για «ελεύθερες κοινότητες, αγροτικές και αστικές [δηλ. χερσαίες ενώσεις ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους λόγω του τόπου διαβίωσης] και ευρύτατα επαγγελματικά και τεχνικά συνδικάτα (δηλ. συνδικάτα ανθρώπων από το χαρακτήρα της εργασίας τους) και κοινότητες που διασταυρώνονται στενά μεταξύ τους. Μαζί με αυτές τις μορφές κοινωνικής οργάνωσης «θα εμφανιστούν χιλιάδες απεριόριστα διαφορετικές κοινωνίες και συνδικάτα λόγω μιας ενότητας ιδιωτικών προτιμήσεων που προκύπτουν από κοινά ενδιαφέροντα: κοινωνικά, θρησκευτικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά και εκείνα που έχουν ως στόχο την ανατροφή, την έρευνα ή ακόμα και απλώς την ψυχαγωγία. ”.
Οι συνοικίες της Τζαμαχιρίγια στη Λιβύη μοιάζουν πολύ με το ιδανικό του αναρχοκομμουνισμού.
Ο Καντάφι καθορίζει τις παραδοσιακές μορφές ενοποίησης των ανθρώπων: οικογένεια, φυλή (tribe) και έθνος. Ο κύριος παράγοντας για μια αρμονική κοινωνία με την εξάλειψη των εσωτερικών συγκρούσεων μεταξύ των ατόμων, είναι η οικογένεια.
Ένα άτομο πρέπει να αναπτυχθεί στην οικογένειά του με φυσικό τρόπο. Μπορούμε να δούμε εδώ την επιρροή της έννοιας του Jean Jaques Rousseau για «Το φυσικό δικαίωμα του πατέρα», το οποίο είναι αρκετά διαφορετικό από όλα τα άλλα δικαιώματα που υπάρχουν ως αποτέλεσμα του Κοινωνικού Συμβολαίου.
Μια ευρύτερη κοινωνική δομή που περιλαμβάνει οικογένειες, είναι μια φυλή. Ο Κροπότκιν χρησιμοποίησε τον όρο «τοπικές κοινότητες». Οι κοινωνικές λειτουργίες των φυλών στη νομαδική κοινωνία της Λιβύης και οι τοπικές κοινότητες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι, σε κάποιο βαθμό, παρόμοιες. Και τα δύο προβλέπουν τη συνύπαρξη των οικογενειών και υποτίθεται ότι καταστέλλουν τις συγκρούσεις. Η γνώμη του συγγραφέα είναι ότι σε αυτές τις δύο θεωρίες υπάρχουν παρόμοιες κοινωνικές πραγματικότητες και δομές με πολύ σημαντικές λειτουργίες που συζητούνται με διαφορετικούς όρους.
Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε τους όρους που χρησιμοποιούν οι στοχαστές. Ο Κροπότκιν αποκάλεσε τη θεωρία του «Αναρχοκομμουνισμός». Ωστόσο, όταν έγραψε τα προηγούμενα του Αναρχισμού, θυμήθηκε έναν όρο που εφηύρε ο Ρώσος ιστορικός Κοστομάροφ: - «Narodopravstvo» («Κυβέρνηση του Λαού») για τις φεουδαρχικές δημοκρατίες του Novograd και του Pskov. Αυτή η τεχνητή ρωσική λέξη είναι ίσως η καλύτερη μετάφραση του "Jamahiriya" από τα αραβικά στα ρωσικά.
Από την άλλη πλευρά, ούτε οι Αναρχικοί ούτε ο Καντάφι ανησυχούσαν ιδιαίτερα για την ακαδημαϊκή ορθότητα των όρων εις βάρος της πολιτικής ορολογίας. Η σημασιολογική φόρτιση της λέξης «αναρχισμός» καθώς και η άσχημη μετάφραση της στα αραβικά εμπόδισαν τον Καντάφι, ο οποίος πιθανότατα δεν είχε πρόσβαση στην αναρχική λογοτεχνία, να επιλέξει αυτόν τον όρο για την ιδέα του.
Υπάρχουν δύο βασικές διαφορές μεταξύ της φιλοσοφίας του Πράσινου Βιβλίου και του Κροπότκιν.
Πρώτα απ 'όλα υπάρχει η κατανόηση της έννοιας του "φυσικού νόμου". Οι αναρχικοί δέχτηκαν τη θεωρία του Ρουσσώ ότι όλοι οι κοινωνικοί θεσμοί προέκυψαν από το Κοινωνικό Συμβόλαιο και ότι δεν υπήρχαν ΦΥΣΙΚΟΙ κανόνες και κανόνες ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και εθίμων. Οι παραδόσεις σίγουρα δεν είναι απόλυτες και υπόκεινται σε αλλαγές.
Από την άλλη πλευρά, ο Καντάφι επισημαίνει ότι «οι νόμοι της κοινωνίας είναι η ιερή κληρονομιά της κοινωνίας». Εννοεί ότι είναι αντικειμενική πραγματικότητα που έχει τις ρίζες της στη θρησκεία και τις παραδόσεις της κοινωνίας.
Η στάση απέναντι στη θρησκεία είναι η άλλη μεγάλη διαφορά. Ο Κροπότκιν είναι σίγουρος ορθολογιστής, υλιστής και άθεος. Η θρησκεία είναι το μέσο εκμετάλλευσης από το κράτος και τις κυρίαρχες τάξεις. Ωστόσο, ο Κροπότκιν ήταν πολύ ανεκτικός στην ατομική πίστη και έγραψε για τις θρησκευτικές ενώσεις στην ιδανική κοινωνία.
Για τη θρησκεία του Καντάφι, αντίθετα, έχει μια εγγενή αξία και είναι ένα από εκείνα τα βασικά θεμέλια της κοινωνίας, τα οποία δεν πρέπει να επικρίνονται. Ο "υποφαινόμενος" αρθρογράφος πιστεύει ότι ο λόγος αυτής της διαφοράς είναι στη συγκεκριμένη διαφορά των πολιτικών λειτουργιών της θρησκείας στις χριστιανικές και ισλαμικές χώρες.
Στις ισλαμικές χώρες το Ισλάμ δεν ήταν ποτέ ξεχωριστή πολιτική δύναμη - πιο συγκεκριμένα η θρησκευτική και κοσμική εξουσία είναι αδιαχώριστα. Μόνο το Ισλάμ δίνει νομιμότητα στους ηγεμόνες. Ο Καντάφι ως πρακτικός, το συνειδητοποίησε αυτό και χρησιμοποίησε το Ισλάμ ως μέσο σταθεροποίησης της ενότητας στην κοινωνία χρησιμοποιώντας τα ισότιμα χαρακτηριστικά του Ισλάμ.
Αυτή η πλευρά της πρακτικής του αντικατοπτρίζεται στο Πράσινο Βιβλίο: για να εξασφαλιστεί η γόνιμη ανάπτυξη ενός έθνους, πρέπει να υπάρχει μια ενωτική θρησκεία και έτσι ο κοινωνικός παράγοντας (δηλαδή η εθνικότητα) θα αντιστοιχούσε στον θρησκευτικό παράγοντα και έτσι η σταθερότητα ενός έθνους θα αυξάνουν. Ωστόσο, πρέπει να αναφέρουμε ότι ο παραδοσιακοκρατικοί Ουλαμάα (θεολόγοι) αντιτάχθηκαν στη νέα θεωρία στην αρχή και ο επίσημος μηχανισμός προπαγάνδας του Καντάφι χρησιμοποίησε ακόμη και μια μεταφορά για τον αγώνα μεταξύ του Πράσινου Βιβλίου και των κίτρινων βιβλίων. (Παραδοσιακά, η θρησκευτική λογοτεχνία στον αραβικό κόσμο δημοσιεύεται σε κίτρινο χαρτί).
Σε αυτό το έργο ο συγγραφέας προσπάθησε να οριοθετήσει κάποιες ομοιότητες μεταξύ των ιδεών του αναρχοκομμουνισμού και της Τρίτης Οικουμενικής Θεωρίας.
Αν δεχτούμε την υπόθεση του συγγραφέα, η θέση που ελήφθη δεδομένη ότι ο αναρχισμός είναι μια θεωρία που δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να επανεξεταστεί. Μια ανάλυση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της Λιβυκής Τζαμαχιρίγια μπορεί να γίνει ανάλυση της πρώτης σχετικά μακράς προσπάθειας για την εφαρμογή ιδανικών κοντά ή μερικές φορές παρόμοια με αυτά της αναρχίας. Έτσι θα μπορούσαμε να ορίσουμε τη Λιβύη ως αναρχική οντότητα.
Η αντιστοιχία βασικών απόψεων του Καντάφι και του Κροπότκιν ειδικότερα θα μπορούσε, θεωρητικά, να είναι τυχαία. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι ιδέες που μοιάζουν με αυτές των αναρχικών αναπόφευκτα εμφανίζονται σε χώρες με λιγότερο ανεπτυγμένη κοινωνική διαστρωμάτωση αλλά που βρίσκονται σε διαδικασία ένταξης στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία - όπως η Ρωσία, η Ισπανία και η Γαλλία τον δέκατο ένατο αιώνα ή η Λιβύη στον εικοστό.
Πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Καντάφι δέχτηκε τις αναρχικές ιδέες ή αν τα κοινωνικοπολιτικά κλίματα στην Ευρώπη τις παραμονές του 20ού αιώνα και στη Λιβύη στο δεύτερο μέρος του 20ού αιώνα μοιάζουν μεταξύ τους. Αλλά μπορούμε να πούμε ότι η παιδεία του Καντάφι είναι μάλλον μάρτυρας της πρώτης υπόθεσης.
Ο Καντάφι δύσκολα θα είχε πρόσβαση στο υλικό του Προυντόν, του Μπακούνιν ή του Κροπότκιν κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο στρατιωτικό κολέγιο στη Βεγγάζη, αλλά παρακολούθησε διαλέξεις για την ιστορία στο Βασιλικό Πανεπιστήμιο της Βεγγάζης, όπου πρέπει να είχε εξοικειωθεί με τις θεωρίες του Διαφωτισμού.
Οι ιδέες του Κροπότκιν και του Καντάφι για το ρόλο του κράτους και τα βασικά ζητήματα της οικονομίας είναι παρόμοιες. Οι διαφορές σε ζητήματα στον κοινωνικό στίβο σχετίζονται συχνά με την ορολογία και τις κοινωνικο-πολιτισμικές διαφορές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου