Το Σύμπαν της Πλατωνικής Σκέψης

Η Darya Dugina στο 16ο Διεθνές Συνέδριο "Το Σύμπαν της Πλατωνικής Σκέψης".

Δημοσιεύουμε την ομιλία της Darya Platonova Dugina, πρώην ερευνήτριας Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, που δόθηκε στο 16ο Διεθνές Συνέδριο "Το Σύμπαν της Πλατωνικής Σκέψης" στην Αγία Πετρούπολη στις 28-30 Αυγούστου 2018.

Darya Dugina alla XVIa Conferenza Internazionale “L’universo del pensiero platonico”

Η πολιτική φιλοσοφία πάντα στερούνταν πλήρους αναγνώρισης, εστιάζοντας στην ανάλυση των μεταφυσικών πτυχών του νεοπλατωνισμού. Νεοπλατωνικές έννοιες όπως η "μονιμότητα" (μονή), η "εκπορεύση" (πρόοδος), η "επιστροφή" (ὲπιστροφή) κ.λπ. αντιμετωπίζονταν στα ιστορικο-φιλοσοφικά έργα ξεχωριστά από τη σφαίρα του Πολιτικού1. Έτσι, η Πολιτεία ερμηνεύτηκε μόνο ως ένα στάδιο ανόδου προς το Αγαθό, ενσωματωμένο στο άκαμπτο ιεραρχικό μοντέλο της νεοπλατωνικής φιλοσοφικής σκέψης, αλλά όχι ως ανεξάρτητος πόλος του φιλοσοφικού μοντέλου.

Αυτή η άποψη για τη νεοπλατωνική φιλοσοφική κληρονομιά μας φαίνεται ανεπαρκής. Θα θέλαμε να πάρουμε το παράδειγμα των έργων του Πρόκλου για να δείξουμε ότι στον νεοπλατωνισμό, το Πολιτικό ερμηνεύεται ως ένα σημαντικό και ανεξάρτητο φαινόμενο ενταγμένο σε ένα γενικό φιλοσοφικό, μεταφυσικό, οντολογικό, επιστημολογικό και κοσμολογικό πλαίσιο.

Ενώ στον κλασικό πλατωνισμό και στον ίδιο τον Πλάτωνα η πολιτική φιλοσοφία εκφράζεται ρητά (διάλογοι "Πολιτεία", "Πολιτική", "Νόμοι" κ.λπ.), στον νεοπλατωνισμό και ιδίως στον Πρόκλο μπορούμε να κρίνουμε τη φιλοσοφία μόνο έμμεσα και ιδίως στα σχόλια των διαλόγων του Πλάτωνα. Αυτό οφείλεται επίσης στο πολιτικό-θρησκευτικό πλαίσιο της κοινωνίας στο οποίο δραστηριοποιήθηκαν οι μεταγενέστεροι νεοπλατωνικοί, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Πρόκλου.

Προς το παρόν, οι πολιτικές ιδέες των νεοπλατωνικών δεν έχουν ερευνηθεί επαρκώς και, επιπλέον, το ίδιο το γεγονός της ύπαρξης της νεοπλατωνικής πολιτικής φιλοσοφίας (τουλάχιστον στους ύστερους Έλληνες νεοπλατωνικούς) δεν έχει αποδειχθεί και δεν αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής και ιστορικοφιλοσοφικής έρευνας. Ωστόσο, τα νεοπλατωνικά συστήματα πολιτικής φιλοσοφίας αναπτύχθηκαν ευρέως στο ισλαμικό πλαίσιο (από τον αλ-Φαραμπί έως τη σιιτική πολιτική γνώση2), ενώ ο χριστιανικός νεοπλατωνισμός στις εκδοχές δυτικών συγγραφέων (ιδίως του ευλογημένου Αυγουστίνου3) επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον πολιτικό πολιτισμό της μεσαιωνικής Ευρώπης. 

Επί του παρόντος, το θέμα είναι ελάχιστα ανεπτυγμένο. Στα ρωσικά δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου ερευνητικά έργα αφιερωμένα ειδικά στην πολιτική φιλοσοφία του Πρόκλου. Μεταξύ των ξένων πηγών, οι μόνες εξειδικευμένες μελέτες είναι το "Platonopolis" του Dominic O'Meara, του Άγγλου ειδικού στη νεοπλατωνική φιλοσοφία4 , το "Founding Platonopolis: Platonic Polytheism in Eusebius, Porphyry and Jamvlich "5 , ξεχωριστά κεφάλαια στο "Proclus. Νεοπλατωνική φιλοσοφία και επιστήμη "6 και σχόλια του A.-J. Festujer στις γαλλικές μεταφράσεις των σημαντικότερων έργων του Πρόκλου, ιδίως των πεντάτομων Σχολίων επί του Τίμαιου7 και των τρίτομων Σχολίων επί της Πολιτείας8.

Ο Πρόκλος ο Διάδοχος (412-485 μ.Χ.) ήταν ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές της Ύστερης Αρχαιότητας, ένας φιλόσοφος του οποίου τα έργα εκφράζουν όλες τις κύριες πλατωνικές ιδέες που αναπτύχθηκαν επί πολλούς αιώνες. Τα γραπτά του συνδυάζουν τον θρησκευτικό πλατωνισμό με τον μεταφυσικό πλατωνισμό- σε κάποιο βαθμό αποτελεί σύνθεση όλου του προηγούμενου πλατωνισμού - τόσο του κλασικού πλατωνισμού (Πλάτων, Ακαδημία), του "μεσαίου" πλατωνισμού (περιγράφεται στον J. Dillon9), όσο και του νεοπλατωνισμού (Πλωτίνος, Πορφύριος, Τζαμπλέχ). Ο Πρόκλος ήταν πιθανότατα ο τρίτος μελετητής της αθηναϊκής σχολής του νεοπλατωνισμού (μετά τον Πλούταρχο τον Αθηναίο και τον Συριανό, δάσκαλο του Πρόκλου), η οποία υπήρχε μέχρι το 529 (μέχρι το κλείσιμό της από τον Ιουστινιανό, ο οποίος εξέδωσε διατάγματα κατά των ειδωλολατρών, των Εβραίων, των Αρειανών και πολλών αιρέσεων και κατήγγειλε τη διδασκαλία του χριστιανού πλατωνιστή Ωριγένη). 

Η φιλοσοφική ερμηνευτική του Πρόκλου αποτελεί ένα απολύτως μοναδικό γεγονός στην ιστορία της φιλοσοφίας της Ύστερης Αρχαιότητας. Τα έργα του Πρόκλου αποτελούν το αποκορύφωμα της ερμηνευτικής παράδοσης του νεοπλατωνισμού. Τα σχόλιά του ξεκινούν από τα πρωτότυπα έργα του Πλάτωνα, αλλά λαμβάνουν υπόψη την εξέλιξη των ιδεών του, συμπεριλαμβανομένων των επικρίσεων του Αριστοτέλη και των στωικών φιλοσόφων, με τη μεγαλύτερη δυνατή λεπτομέρεια. Σε αυτό προστέθηκε η παράδοση του Μέσου Πλατωνισμού, στην οποία δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στα θρησκευτικά θεϊστικά ζητήματα10 (Νουμένιος, Φίλων Αλεξανδρείας). Ο Πλωτίνος εισήγαγε τη θεματοποίηση του Αποφατικού στην ερμηνεία. Ο Πορφύριος επέστησε την προσοχή στη διδασκαλία των πολιτικών αρετών και των αρετών που απευθύνονται στο νου. Ο Ιάμβλιχος11 εισήγαγε μια διαφοροποίηση στην πλωτινική ιεραρχία των βασικών οντολογικών και ειδολογικών σειρών που αντιπροσωπεύονται από θεούς, αγγέλους, δαίμονες, ήρωες κ.λπ. Αν στον Πλωτίνο βλέπουμε την κύρια τριάδα των Στοιχείων - την Ενότητα, τον Νου και την Ψυχή, στον Ιάμβλιχο η πολυβάθμια εικαστική σειρά διαχωρίζει τους ανθρώπους από την Ψυχή του Κόσμου και τα υποθετικά βασίλεια του Νου. Ο Ιάμβλιχος ανήκει επίσης στην πρακτική του σχολιασμού των διαλόγων του Πλάτωνα με εσωτερικούς όρους. 

Για μια ακριβή αναπαράσταση της πολιτικής φιλοσοφίας του Πρόκλου, είναι απαραίτητο να δοθεί προσοχή στο πολιτικό και θρησκευτικό πλαίσιο στο οποίο έδρασε. 

Πολιτικά, η εποχή του Πρόκλου είναι πολύ περιπετειώδης: ο φιλόσοφος είναι μάρτυρας της καταστροφής των δυτικών συνόρων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, των μεγάλων μεταναστεύσεων των λαών, της εισβολής των Ούννων, της πτώσης της Ρώμης, πρώτα από τους Βησιγότθους (410), στη συνέχεια από τους Βανδάλους (455), και του τέλους της Δυτικής Αυτοκρατορίας (476). Ένας από τους εκλεκτούς επισκέπτες του Πρόκλου στη σχολή, ο Ανθέμιος, ένας πατρίκιος από το Βυζάντιο, συμμετείχε ενεργά στις πολιτικές δραστηριότητες.

Ο Πρόκλος (σύμφωνα με τους παραδοσιακούς κανόνες ερμηνείας των διαλόγων του Πλάτωνα) ξεκινά το σχόλιό του για την Πολιτεία και τον Τίμαιο με μια εισαγωγή στην οποία ορίζει το θέμα (σκοπός) ή την πρόθεση (πρόθεσις) του διαλόγου- περιγράφει τη σύνθεσή του (οἷκονομία), το είδος ή το ύφος (είδος, χαρακτήρος) και τις συνθήκες στις οποίες έλαβε χώρα ο διάλογος: την τοπογραφία, τον χρόνο, τους συμμετέχοντες στον διάλογο. 

Καθορίζοντας το θέμα του διαλόγου, ο Πρόκλος επισημαίνει την ύπαρξη στη φιλοσοφική παράδοση της ανάλυσης του Πλάτωνα της "Πολιτείας" των διαφορετικών απόψεων12: 

1) ορισμένοι τείνουν να θεωρούν το αντικείμενο του διαλόγου ως μελέτη της έννοιας της δικαιοσύνης, και αν στη συζήτηση για τη δικαιοσύνη προστεθεί και η εξέταση του πολιτικού καθεστώτος ή της ψυχής, αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα για την καλύτερη αποσαφήνιση της ουσίας της έννοιας της δικαιοσύνης,

2) Άλλοι βλέπουν την ανάλυση των πολιτικών καθεστώτων ως το αντικείμενο του διαλόγου, ενώ η εξέταση των ζητημάτων δικαιοσύνης, κατά την άποψή τους, στο πρώτο βιβλίο είναι μόνο μια εισαγωγή για την περαιτέρω μελέτη του Πολιτικού. 

Αντιμετωπίζουμε επομένως μια ορισμένη δυσκολία στον καθορισμό του αντικειμένου του διαλόγου: ο διάλογος αποσκοπεί στην περιγραφή της εκδήλωσης της δικαιοσύνης στην πολιτική σφαίρα ή στην ψυχική σφαίρα;

ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ;

 Дарья Дугина ~ Ντάρια Ντούγκινα

ЕСТЬ ЛИ ПОЛИТИЧЕСКАЯ ФИЛОСОФИЯ В НЕОПЛАТОНИЧЕСКОЙ ТРАДИЦИИ?

"Επειδή το κράτος είναι ο άνθρωπος σε μεγάλη εκδοχή και ο άνθρωπος είναι το κράτος σε μικρή μορφή"

Ф. Νίτσε

Ο Φρίντριχ Νίτσε στις διαλέξεις του για την ελληνική φιλοσοφία αναφέρθηκε στον Πλάτωνα ως ριζοσπάστη επαναστάτη. Ο Πλάτωνας στην ερμηνεία του Νίτσε ήταν αυτός που ξεπερνά την κλασική ελληνική έννοια του ιδανικού πολίτη: ο φιλόσοφος του Πλάτωνα γίνεται ανώτερος από τη θρησκευτικότητα, μελετώντας άμεσα την ιδέα του Αγαθού, σε αντίθεση με τις άλλες δύο τάξεις (πολεμιστές και τεχνίτες).

Αυτό απηχεί μάλλον στενά το μοντέλο της πλατωνικής θεολογίας του νεοπλατωνιστή Πρόκλου, όπου οι Θεοί κατέχουν τη χαμηλότερη θέση στην παγκόσμια ιεραρχία. Υπενθυμίζουμε ότι στη συστηματοποίηση του Festugier, η ιεραρχία του κόσμου του Πρόκλου έχει ως εξής:

- Το υπερυλικό (στο οποίο υπάρχουν δύο αρχές: το όριο και το άπειρο),

- το νοητικό (ύπαρξη, ζωή, νους),

- ενδιάμεσο (σκέψη του νου: πέρα από το ουράνιο, ουράνιο, ουράνιο, κάτω από το ουράνιο),

- σκέψη (Κρόνος, Ρέα, Δίας),

- Θεοί (θεϊκοί ηγέτες, ανεξάρτητοι, ενδοκοσμικοί).

Ο Πλωτίνος τοποθετεί τις μορφές πάνω από τους Θεούς. Οι θεοί είναι μόνο θεατές των απολύτως ιδανικών μορφών.

"Ανεβαίνοντας στην ακτή Του από το κύμα του νου, ανεβαίνοντας στον πνευματικό κόσμο πάνω στην κορφή του κύματος, αρχίζει κανείς αμέσως να βλέπει, χωρίς να καταλαβαίνει πώς- αλλά η όραση, πλησιάζοντας το φως, δεν επιτρέπει να διακρίνει κανείς στο φως ένα αντικείμενο που δεν είναι φως. Όχι, τότε μόνο το ίδιο το φως είναι ορατό. Δεν υπάρχει ξεχωριστά το αντικείμενο που είναι προσβάσιμο στην όραση και το φως που επιτρέπει την όρασή του, όπως δεν υπάρχει ξεχωριστά ο νους και το αντικείμενο που σκέφτεται. Αλλά υπάρχει το ίδιο το καθαρό φως, από το οποίο γεννιούνται αργότερα αυτά τα αντίθετα".

Ο Θεός-Δημιουργός στον "Τίμαιο" δημιουργεί τον κόσμο σύμφωνα με τα πρότυπα του κόσμου των ιδεών, κατέχει μια ενδιάμεση θέση μεταξύ του αισθητού κόσμου και του κόσμου της διάνοιας - το ίδιο κάνει και ο φιλόσοφος, εγκαθιδρύοντας τη δικαιοσύνη στην πολιτεία. Πρόκειται για μια μάλλον επαναστατική αντίληψη για την αρχαία ελληνική κοινωνία. Η τοποθέτηση μιας άλλης ουσίας πάνω από τους θεούς, μια υπερθρησκευτική, φιλοσοφική σκέψη.

Ο διάλογος του Πλάτωνα "Η Πολιτεία" κατασκευάζει μια μη κλασική ψυχολογική και πολιτική φιλοσοφία. Οι τύποι της ψυχής συγκρίνονται με τους τύπους της κρατικής δομής, από τους οποίους προκύπτουν διαφορετικές αντιλήψεις για την ευτυχία. Ο στόχος κάθε ατόμου - τόσο του ηγεμόνα όσο και του υφισταμένου - είναι να οικοδομήσει μια δίκαιη κατάσταση που να συνάδει με την οντολογική ιεραρχία στον κόσμο. Αυτή την αντίληψη της ερμηνείας της πολιτικής και της ψυχής ως έκφανσης του οντολογικού άξονα αναπτύσσει ο Πρόκλος Διαδόχος στο σχόλιό του στους διαλόγους του Πλάτωνα.

Ενώ είναι εύκολο να μιλήσουμε για την πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα, είναι πολύ πιο δύσκολο να μιλήσουμε για την πολιτική φιλοσοφία της νεοπλατωνικής παράδοσης. Συνήθως ο Νεοπλατωνισμός γινόταν αντιληπτός ως μια μεταφυσική που στόχευε στη θεοποίηση του ανθρώπου ("παρομοιάζοντάς τον με μια θεότητα"), η οποία εθεωρείτο ξεχωριστά από την πολιτική σφαίρα. Ωστόσο, αυτή η άποψη της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας είναι ελλιπής. Η διαδικασία του Πρόκλου της "παρομοίωσης με μια θεότητα", η οποία προέρχεται από τη μεταφυσική λειτουργία του φιλοσόφου στον Πλάτωνα, υπονοεί επίσης το Πολιτικό που περιλαμβάνεται σε αυτήν. Η θεοποίηση πραγματοποιείται επίσης μέσω της πολιτικής σφαίρας. Στο 7ο βιβλίο του διαλόγου "Η Πολιτεία", στο μύθο του σπηλαίου, ο Πλάτων περιγράφει έναν φιλόσοφο που δραπετεύει από τον κόσμο των αντιγράφων και ανεβαίνει στον κόσμο των ιδεών, και στη συνέχεια επιστρέφει και πάλι στο σπήλαιο. Έτσι, η διαδικασία της "παρομοίωσης του εαυτού μας με μια θεότητα" έχει αμφίδρομη κατεύθυνση: ο φιλόσοφος στρέφει το βλέμμα του στις ιδέες, ξεπερνά τον κόσμο της ψευδαίσθησης και ανυψώνεται στο επίπεδο του στοχασμού των ιδεών και, στη συνέχεια, της ιδέας του Αγαθού. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή δεν τελειώνει με την ενατένιση της ιδέας του Αγαθού ως τελικό στάδιο - ο φιλόσοφος επιστρέφει πίσω στο σπήλαιο.

Ποια είναι αυτή η κάθοδος του φιλοσόφου, ο οποίος έχει φτάσει στο επίπεδο της ενατένισης των ιδεών, στον αναληθή κόσμο των σκιών, των αντιγράφων, του γίγνεσθαι; Δεν είναι μια θυσία του φιλοσόφου-κυβερνήτη για τον λαό, για τον λαό του; Έχει αυτή η κάθοδος μια οντολογική απολογία;

Η Γεωργία Μουρούτσου, ερευνήτρια του έργου του Πλάτωνα Η Πολιτεία, προτείνει ότι η κάθοδος έχει διπλό νόημα (μια επίκληση στην ανάγνωση του πλατωνισμού από τον Σλέιερμαχερ):

1) η εξώτερη ερμηνεία εξηγεί την κάθοδο στη σπηλιά με το γεγονός ότι είναι ο νόμος που υποχρεώνει τον φιλόσοφο, ο οποίος έχει αγγίξει το Αγαθό μέσω της δύναμης του στοχασμού, να αποδώσει δικαιοσύνη στην πολιτεία, να φωτίσει τους πολίτες (ο φιλόσοφος θυσιάζεται για τον λαό),

2) Η εξωτερίκευση του φιλοσόφου που κατεβαίνει στον κατώτερο κόσμο (στην περιοχή του γίγνεσθαι) αντιστοιχεί σε εκείνη του ημίθεου, αντανακλά την εκπόρευση του παγκόσμιου νου.

Η τελευταία ερμηνεία είναι ευρέως διαδεδομένη στη νεοπλατωνική παράδοση. Ο ρόλος του φιλοσόφου είναι να μεταφράσει αυτό που συλλογίζεται με ευδαιμονικό τρόπο στην κοινωνική ζωή, στις κρατικές δομές, στους κανόνες της κοινωνικής ζωής, στους κανόνες της εκπαίδευσης (παιδεία). Στον Τίμαιο η δημιουργία του κόσμου εξηγείται από το γεγονός ότι το Αγαθό (που μετουσιώνει "την καλοσύνη του") μοιράζεται το περιεχόμενό του με τον κόσμο. Παρομοίως, ο φιλόσοφος που συλλογίζεται την ιδέα του Αγαθού, όπως το ίδιο το Αγαθό, εκχέει την καλοσύνη στον κόσμο και με αυτή τη χειρονομία εκπορεύσεως δημιουργεί τάξη και δικαιοσύνη στην ψυχή και την πολιτεία.

"Η άνοδος και η ενατένιση των άνω πραγμάτων είναι η άνοδος της ψυχής στη σφαίρα του νοητού. Αν τα παραδεχτείτε όλα αυτά, θα κατανοήσετε την αγαπημένη μου σκέψη - αν σύντομα φιλοδοξείτε να τη γνωρίσετε - και ένας Θεός ξέρει αν είναι αληθινή. Αυτό είναι λοιπόν αυτό που βλέπω: σε αυτό που είναι αντιληπτό η ιδέα του καλού είναι το όριο και μόλις που διακρίνεται, αλλά από τη στιγμή που διακρίνεται εκεί, προκύπτει το συμπέρασμα ότι είναι η αιτία όλων όσων είναι σωστά και όμορφα. Στο βασίλειο του ορατού γεννά το φως και τον κυβερνήτη του, αλλά στο βασίλειο του νοητού είναι το ίδιο ο κυβερνήτης από τον οποίο εξαρτώνται η αλήθεια και η λογική, και σε αυτό πρέπει να στραφεί όποιος θέλει να ενεργεί συνειδητά τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο".

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιστροφή, η κάθοδος πίσω στη σπηλιά, δεν είναι μια διαδικασία που επαναλαμβάνεται μία φορά, αλλά μια διαρκώς επαναλαμβανόμενη (βασιλεία). Είναι η άπειρη εκπόρευση του Αγαθού προς το άλλο, του ενός προς τα πολλά. Και αυτή η εκδήλωση του Αγαθού ορίζεται μέσω της δημιουργίας νόμων, της εκπαίδευσης των πολιτών. Έτσι, στο μύθο του σπηλαίου είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η στιγμή που ο ηγεμόνας κατεβαίνει στον πυθμένα του σπηλαίου - η "κάθοδος". Η όραση των σκιών μετά την ενατένιση της ιδέας του Αγαθού θα διαφέρει από την αντίληψή τους από τους φυλακισμένους, οι οποίοι έχουν μείνει όλη τους τη ζωή στον κατώτερο ορίζοντα του σπηλαίου (στο επίπεδο της άγνοιας).

Η ιδέα ότι η θεοποίηση και η ιδιαίτερη κενωτική αποστολή του φιλοσόφου στην Πολιτεία του Πλάτωνα, στη νεοπλατωνική της ερμηνεία, είναι το παράδειγμα της πολιτικής φιλοσοφίας του Πρόκλου και άλλων μεταγενέστερων νεοπλατωνιστών, εκφράστηκε για πρώτη φορά από τον Dominic O'Meara. Αναγνώρισε την ύπαρξη μιας "συμβατικής άποψης" στην κριτική βιβλιογραφία για τον Πλατωνισμό ότι "οι Νεοπλατωνικοί δεν έχουν πολιτική φιλοσοφία", αλλά εξέφρασε την πεποίθησή του ότι μια τέτοια θέση είναι λανθασμένη. Αντί να αντιπαραβάλει το ιδεώδες της θέωσης, της θεουργίας και της πολιτικής φιλοσοφίας, όπως κάνουν συνήθως οι μελετητές, προτείνει ότι η "θέωση" πρέπει να ερμηνεύεται πολιτικά.

Το κλειδί της σιωπηρής φιλοσοφίας της πολιτικής του Πρόκλου είναι λοιπόν η "κάθοδος του φιλοσόφου", κάθοδος(ελ.σ.κ.). , η κάθοδός του, η οποία επαναλαμβάνει, αφενός, τη δημουργική χειρονομία, και αφετέρου - είναι η διαδικασία της εκπορεύσεως του Στοιχείου, πρόοδος(ελ.σ.κ.). Ο φιλόσοφος που κατεβαίνει από τα ύψη του στοχασμού είναι η πηγή νομικών, θρησκευτικών, ιστορικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Και αυτό που του δίνει νομιμοποίηση στο πεδίο του Πολιτικού είναι ακριβώς η "ομοίωση με τη θεότητα", ο στοχασμός, η "ανάβαση" και η "επιστροφή" (ὲπιστροφή(ελ.σ.κ.)) που πραγματοποιεί στο προηγούμενο στάδιο. Ο φιλόσοφος, του οποίου η ψυχή έχει γίνει θεϊκή, λαμβάνει την πηγή του πολιτικού ιδεώδους από την ίδια την πηγή του και είναι υποχρεωμένος να μεταφέρει αυτή τη γνώση και το φως της στην υπόλοιπη ανθρωπότητα.

Ο βασιλιάς-φιλόσοφος στους Νεοπλατωνικούς δεν είναι συγκεκριμένου φύλου. Μια γυναίκα φιλόσοφος μπορεί επίσης να βρίσκεται σε αυτή τη θέση. Ο O'Meara θεωρεί τις υστεροελληνιστικές μορφές της Υπατίας, της Ασκληπιγένειας, της Σωσίπατρας, της Μάρκελλου ή της Εδεσίας ως πρωτότυπα τέτοιων φιλοσοφικών ηγεμόνων που υμνήθηκαν από τους νεοπλατωνικούς. Η Σωσίπατρα, φορέας του θεουργικού χαρίσματος, ως επικεφαλής της Σχολής της Περγάμου, εμφανίζεται ως μια τέτοια βασίλισσα. Η διδασκαλία της είναι ένα πρωτότυπο της ανάβασης των μαθητών της στη σκάλα των αρετών προς τον Ένα. Η Υπατία της Αλεξάνδρειας, βασίλισσα της αστρονομίας, παρουσιάζει μια παρόμοια εικόνα στην αλεξανδρινή σχολή της. Η Υπατία είναι επίσης γνωστή για τις συμβουλές που έδινε στους πολιτικούς της πόλης σχετικά με τον καλύτερο τρόπο διακυβέρνησης. Αυτή η συγκατάβαση στη σπηλιά των ανθρώπων από τα ύψη της περισυλλογής είναι που της κόστισε τον τραγικό της θάνατο. Αλλά ο ίδιος ο Πλάτωνας - με αφορμή την εκτέλεση του Σωκράτη - προέβλεψε σαφώς την πιθανότητα μιας τέτοιας έκβασης για έναν φιλόσοφο που είχε κατέβει στο Πολιτικό. Είναι ενδεικτικό ότι οι χριστιανοί πλατωνιστές είδαν σ' αυτό ένα πρότυπο της τραγικής εκτέλεσης του ίδιου του Χριστού.

Ο Πλάτωνας προετοίμασε μια παρόμοια κάθοδο για τον εαυτό του, ξεκινώντας να δημιουργήσει μια ιδανική πολιτεία για τον ηγεμόνα των Συρακουσών, τον Διονύσιο, και να πουληθεί προδοτικά στη σκλαβιά από τον μοιχό τύραννο. Η νεοπλατωνική εικόνα της βασίλισσας-φιλόσοφου, βασισμένη στην ισότητα των γυναικών που προϋποθέτει η "Πολιτεία" του Πλάτωνα, αποτελεί μια ιδιαιτερότητα στη γενική ιδέα της σύνδεσης μεταξύ της θεουργίας και του πεδίου του Πολιτικού. Είναι σημαντικό για μας ότι η δεδομένη εικόνα του Πλάτωνα για την ανάβαση/κατάβαση του φιλοσόφου από το σπήλαιο και την επιστροφή του στο σπήλαιο, έχει μια αυστηρά παράλληλη ερμηνεία στο πεδίο του Πολιτικού και του θεουργικού. Αυτό βρίσκεται στην καρδιά της πολιτικής φιλοσοφίας του Πλάτωνα και δεν θα μπορούσε να μην κατανοηθεί και να μην αναπτυχθεί από τους νεοπλατωνικούς. Άλλο ζήτημα είναι ότι ο Πρόκλος, ευρισκόμενος στις συνθήκες της χριστιανικής κοινωνίας, δεν μπόρεσε να αναπτύξει πλήρως και ανοιχτά αυτό το θέμα, ή ότι οι καθαρά πολιτικές πραγματείες του δεν έχουν φτάσει σε εμάς. Το παράδειγμα της Υπατίας δείχνει ότι η προειδοποίηση του Πρόκλου δεν ήταν σαφώς περιττή. Ωστόσο, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι η ανάληψη/κάθοδος ερμηνεύτηκε αρχικά τόσο μεταφυσικά, επιστημολογικά όσο και πολιτικά, μπορούμε κάλλιστα να θεωρήσουμε όλα όσα είπε ο Πρόκλος για τη θεουργία με πολιτικό τρόπο. Η θεοποίηση της ψυχής του στοχαστή και του θεουργού τον καθιστά αληθινό πολιτικό. Η κοινωνία μπορεί να το δεχτεί ή να μην το δεχτεί. Εδώ η μοίρα του Σωκράτη, τα προβλήματα του Πλάτωνα με τον τύραννο Διονύσιο και ο τραγικός θάνατος του Χριστού, στον σταυρό του οποίου αναγράφεται "INCI - Ιησούς ο Ναζωραίος Βασιλιάς των Ιουδαίων. Ήταν ο Βασιλιάς που κατέβηκε στους ανθρώπους από τον ουρανό και ανέβηκε ξανά στον ουρανό. Στο πλαίσιο του παγανιστικού νεοπλατωνισμού του Πρόκλου, αυτή η ιδέα της πραγματικά νόμιμης πολιτικής εξουσίας θα έπρεπε να είναι παρούσα και να βασίζεται ακριβώς στην ίδια αρχή: μόνο αυτός που έχει "κατέβει" έχει το δικαίωμα να κυβερνά. Αλλά για να κατέβει κανείς, πρέπει πρώτα να ανέβει. Επομένως, η θεουργία και η "παρομοίωση με μια θεότητα", ενώ δεν είναι από μόνες τους πολιτικές διαδικασίες, εμπεριέχουν εμμέσως το Πολιτικό και, επιπλέον, το Πολιτικό νομιμοποιείται πλατωνικά μόνο μέσω αυτών.

Η "ομοιότητα με μια θεότητα" και η θεουργία των Νεοπλατωνικών περιέχουν από μόνες τους μια πολιτική διάσταση, η οποία ενσαρκώνεται στο μέγιστο βαθμό τη στιγμή της "καθόδου" του φιλοσόφου στο σπήλαιο.

Σύγκρουση Παγκοσμιοποίησης και Ευρασίας

 

Darya Platonova 

Αποφοίτησα από την ιστορία της φιλοσοφίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του  Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας. Η έρευνά μου επικεντρώθηκε στην πολιτική φιλοσοφία του ύστερου Νεο-Πλατωνισμού, ένα θέμα με άπειρο ενδιαφέρον. Ο κύριος άξονας της σκέψης στην πολιτική φιλοσοφία των ύστερων Νεοπλατωνικών είναι η ανάπτυξη της ιδέας της ομολογίας της ψυχής και του κράτους και η ύπαρξη μιας παρόμοιας τριπλής τάξης και στα δύο. Όπως στην ψυχή υπάρχουν τρεις βάσεις, έτσι και στο κράτος (και οι Πλατωνικοί περιγράφουν το ινδοευρωπαϊκό μοντέλο, που αργότερα θεωρητικοποιήθηκε τέλεια στο έργο του Dumezil) υπάρχουν επίσης τρεις τομείς - το μοντέλο αυτό εκδηλώνεται στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα. Η υπαρξιακή και ψυχική κατανόηση της πολιτικής έχει πράγματι χαθεί κατά πολλούς τρόπους σήμερα, καθώς έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την πολιτική μόνο ως τεχνική, αλλά ο Πλατωνισμός αποκαλύπτει μια βαθιά σύνδεση μεταξύ πολιτικών και ψυχικών διαδικασιών. Σήμερα υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αποκατασταθεί μια σφαιρική θεώρηση των πολιτικών διαδικασιών, δηλαδή να εξεταστεί η "υπαρξιακή πολιτική".

Έχω την τιμή να βρίσκομαι στο ίδιο καράβι με τον πατέρα μου (στο ίδιο υπαρξιακό πλοίο), όντας κόρη ενός μεγάλου μελετητή της Παράδοσης, συγγραφέα του 24τομου έργου Νοομαχία ("Πόλεμοι του Νου" - ανάλυση μέσα από τους τρεις Λόγους όλων των πολιτισμών του κόσμου). Το γεγονός ότι βρισκόμαστε υπό κυρώσεις από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι επίσης ένα σύμβολο ότι εμείς οι Ντούγκιν βρισκόμαστε στο δρόμο της αλήθειας στον αγώνα κατά της παγκοσμιοποίησης. Ως εκ τούτου, θα έλεγα ότι είναι τιμή μου να έχω γεννηθεί σε μια τέτοια οικογένεια.

Είμαι πολιτικός παρατηρητής του Διεθνούς Ευρασιατικού Κινήματος και ειδικός στις διεθνείς σχέσεις. Ο τομέας δραστηριότητάς μου είναι η ανάλυση της ευρωπαϊκής πολιτικής και της γεωπολιτικής. Υπό αυτή την ιδιότητα, εμφανίζομαι σε ρωσικά, πακιστανικά, τουρκικά, κινεζικά και ινδικά τηλεοπτικά κανάλια, παρουσιάζοντας μια πολυπολική κοσμοθεωρία των πολιτικών διεργασιών. Τα πεδία ενδιαφέροντός μου είναι τόσο ο χώρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού όσο και η Μέση Ανατολή, όπου συντελείται ένα είδος συντηρητικής επανάστασης - από τη συνεχή αντιπαράθεση του Ιράν με την αμερικανική ηγεμονία ή τον αγώνα της Συρίας κατά του δυτικού ιμπεριαλισμού μέχρι την Τουρκία, η οποία παρουσιάζει πλέον ενδιαφέρουσες τάσεις απομάκρυνσης από το ΝΑΤΟ και το αγγλοσαξονικό γεωπολιτικό μπλοκ και προσπαθεί να οικοδομήσει την εξωτερική της πολιτική σε πολυπολική βάση, σε διάλογο με τον ευρασιατικό πολιτισμό. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τις διεργασίες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, είναι ένα από τα στάδια στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού. Από την άλλη πλευρά, ενδιαφέρομαι επίσης πολύ για τις αφρικανικές χώρες- αντιπροσωπεύουν τον "άλλο" για την Ευρώπη και τη Ρωσία, από την ανάλυση των οποίων μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον πολιτισμό τους. Η Αφρική αποτελούσε ανέκαθεν ένα ονειρικό στοιχείο τόσο για τους Ευρωπαίους όσο και για τους Ρώσους - ας θυμηθούμε το Ταξίδι στην Αβησσυνία και το Χαράρ του Αρθούρου Ρεμπώ ή τον Ρώσο ποιητή Νικολάι Γκουμίλεφ, ο οποίος εμπνεύστηκε από τον Ρεμπώ ("Ημερολόγια Αφρικής") και μια σειρά ποιημάτων για την Αφρική, στα οποία αποκαλύπτει στην πραγματικότητα την Αφρική ως έναν ανεξερεύνητο και ουσιαστικό πολιτισμό που η δυτική αποικιοκρατία προσπάθησε σκληρά να αναιρέσει και να καταστρέψει. Σήμερα, τεκτονικές αλλαγές λαμβάνουν χώρα στην αφρικανική ήπειρο και η σύγκριση μεταξύ των πολιτισμών: του δυτικού και του αυθεντικά αφρικανικού (τόσο διαφορετικού και τόσο μοναδικού) είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Για μένα, ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα είναι η ανάπτυξη της θεωρίας του πολυπολικού κόσμου. Είναι σαφές ότι η παγκοσμιοποιητική στιγμή έχει τελειώσει, το τέλος του φιλελευθερισμού έχει έρθει, το τέλος της φιλελεύθερης ιστορίας. Ταυτόχρονα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοήσουμε ότι έχει αρχίσει μια νέα φάση γεμάτη προκλήσεις, προκλήσεις και πολυπλοκότητες. Η διαδικασία δημιουργίας πολυπολισμού, η διάρθρωση των μπλοκ των πολιτών και ο διάλογος μεταξύ τους είναι το κύριο καθήκον όλων των διανοουμένων σήμερα. Ο Samuel Huntington, ως ρεαλιστής των διεθνών σχέσεων, προειδοποίησε σωστά για τους κινδύνους μιας σύγκρουσης των πολιτισμών. Ο Fabio Petito, ειδικός στις διεθνείς σχέσεις, τόνισε ότι η οικοδόμηση ενός "διαλόγου των πολιτισμών" είναι το κεντρικό καθήκον και "ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός". Ως εκ τούτου, για να εδραιωθεί ο πολυπολικός κόσμος, οι συνοριακές (ενδιάμεσες) περιοχές μεταξύ των πολιτισμών πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή. Όλες οι συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα στα σύνορα (ενδιάμεσες ζώνες) των πολιτισμών, όπου συγκρούονται οι συμπεριφορές. Επομένως, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μια "συνοριακή" (ενδιάμεση) νοοτροπία, εάν ο πολυπολικός κόσμος πρόκειται να λειτουργήσει πλήρως και να περάσει από τη "σύγκρουση" στο "διάλογο" των πολιτισμών. Χωρίς αυτό, υπάρχει κίνδυνος "σύγκρουσης".

Κάθε στρατιωτική επιχείρηση συνεπάγεται πάντα απώλειες. 

Τα πάντα πρέπει να αμφισβητούνται. Αυτή είναι μια σημαντική αρχή που μας επιτρέπει να διατηρούμε μια νηφάλια ματιά. Στην κοινωνία του θεάματος, της προπαγάνδας και της ολοκληρωτικής φύσης των δυτικών συστημάτων, η αμφιβολία είναι ένα ουσιαστικό βήμα για να βγούμε από τη σπηλιά...

DARYA PLATONOVA: THE WAR IN UKRAINE A CLASH OF GLOBALIST AND EURASIAN CIVILIZATIONS

Η επιρροή του Νεοπλατωνισμού

 

ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ

WALLIS R.T.

ΌΠΩς ΘΑ ΔΕΙΞΟΥΜΕ σε αυτό το κεφάλαιο, μια επισκόπηση της επιρροής του Νεοπλατωνισμού απειλεί να γίνει κάτι σχεδόν ταυτόσημο με την πολιτιστική ιστορία της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής μέχρι την Αναγέννηση, και από ορισμένες πλευρές κάτι ακόμα περισσότερο. Ο λόγος που αυτό δεν έχει πάντοτε αναγνωριστεί είναι ότι η επιρροή του Νεοπλατωνισμού υπήρξε συχνά έμμεση. Το ότι ο Μεσαίωνας και η Αναγέννηση είδαν τον Πλάτωνα μέσα από το πρίσμα του Μεσοπλατωνισμού και του Νεοπλατωνισμού στην πραγματικότητα δεν έχει αναγνωριστεί σαφώς, εκείνο που έχει ακόμα λιγότερο εκτιμηθεί είναι η έκταση στην οποία οι νεοπλατωνικές ιδέες επηρέασαν τις μεσαιωνικές ερμηνείες του Αριστοτέλη. Αυτό είναι σημαντικό, αφού σημαίνει ότι το κυρίαρχο ρεύμα της χριστιανικής Θεολογίας, τόσο στην πλατωνική όσο και στην αριστοτελική του μορφή, υπήρξε πάντοτε νεοπλατωνική. Εδώ μπορούμε να επικεντρωθούμε μόνο σε λίγα από τα σημαντικότερα επεισόδια αυτής της ιστορίας, θα είμαστε, για παράδειγμα, σε θέση να πούμε λίγα για τη νεοπλατωνική επιρροή στην ανάπτυξη της επιστήμης ή στην Αναγέννηση και στον σύγχρονο αυτοκρυφισμό. Ούτε, πρέπει να τονιστεί, σκοπό έχουμε να δώσουμε μια εξαντλητική ή ολόπλευρη περιγραφή των φιλοσόφων που πρόκειται να συζητήσουμε ούτε βέβαια να ισχυριστούμε ότι όλοι αυτοί θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αδιακρίτως «Νεοπλατωνικοί», αλλά να δείξουμε, πρώτον, την έκταση της ύστερης επιρροής του Νεοπλατωνισμού και, δεύτερον, την ποικιλία των μορφών που αυτός μπόρεσε να πάρει. Πιο ειδικά θα δούμε πώς κάποιες μεταγενέστερες διαμάχες συχνά απηχούν εκείνες τις οποίες είχαμε ήδη δει στον παγανιστικό Νεοπλατωνισμό και πώς νεοπλατωνικών αντιλήψεων στοχαστές ασχολήθηκαν με το νέο πρόβλημα να συμβιβάσουν την παγανιστική φιλοσοφία με την εξ αποκαλύψεως θρησκεία. Σε αυτό το πρόβλημα ο βυζαντινός, ο ισλαμικός και ο δυτικός μεσαιωνικός κόσμος ανταποκρίθηκαν ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, μέχρις ότου τα διάφορα ρεύματά τους να συγκλίνουν στην πολιτιστική ζωή της Αναγέννησης.

Ένας τρόπος -και, όπως αποδείχτηκε, εκπληκτικά αποτελεσματικός- να διατηρηθεί η νεοπλατωνική επιρροή σε πείσμα της επίσημης εχθρότητας στο βυζαντινό κόσμο εμφανίζεται στα κείμενα του συγγραφέα κατά τα τέλη του πέμπτου και τις αρχές του έκτου αιώνα τα οποία σώζονται ως εμάς με το όνομα του πρώτου Αθηναίου οπαδού του Απόστολου Παύλου, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, στα οποία τα δόγματα του αθηναϊκού Νεοπλατωνισμού παρουσιάζονται με χριστιανικό ένδυμα. Πέρα από κάποιες επιστολές, το φιλολογικό σώμα του Διονυσίου περιλαμβάνει τέσσερα έργα: τη σύντομη αλλά εξαιρετικά σημαντική Μυστική Θεολογία, η οποία πραγματεύεται την «αποφατική» ή αρνητική θεολογία και την πρακτική άσκηση του μυστικού το Περί Θείων Ονομάτων, που πραγματεύεται τη θετική ή «καταφατική» θεολογία: και τα Περί Ουρανίου Ιεραρχίας και Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας, τα οποία εξετάζουν τη μεσολάβηση της θεότητας στα γήινα όντα μέσω των ουράνιων τάξεων των αγγέλων και των γήινων τάξεων της Εκκλησίας. Η ταυτότητα και η εποχή του συγγραφέα, η σχέση του με τα γνωστά μέλη της Αθηναϊκής Σχολής και η σχετική καθαρότητα του Χριστιανισμού του παραμένουν αντικείμενα έντονής διαμάχης. Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι πως η προσπάθεια του να ενώσει το Νεοπλατωνισμό με την Ορθόδοξη θεολογία δεν ήταν σε καμία περίπτωση η πρώτη. Η αποφατική δεολογία είχε πλήρως εδραιωθεί στην ανατολική παράδοση το δεύτερο αιώνα από τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό, ενώ η σκέψη και ο μυστικισμός των Καππαδοκών Πατέρων του πέμπτου αιώνα, του Γρηγόριου Ναζιανζηνού (περ. 330-περ. 390), του Βασιλείου Καισαρείας (περ. 330-379) και ιδιαίτερα του Γρηγόριου Νύσσης (πέθανε το 394) βρίσκονταν υπό έντονη πλωτινική επιρροή. Το πρόβλημα που τέθηκε από τα κείμενα του Διονυσίου, παρά το υποτιθέμενο αποστολικό τους κύρος, ήταν ότι ο Νεοπλατωνισμός του άνηκε στην πιο απερίφραστη παγανιστική Αθηναϊκή Σχολή ειδικότερα, η αγγελολογία του Διονυσίου θύμιζε σε μεγάλο βαθμό τις τάξεις των θεών της Αθηναϊκής Σχολής. Ως εκ τούτου ο Θεός του έτεινε να γίνει απλώς ο ανώτατος όρος της μεταφυσικής ιεραρχίας και ως τέτοιος να συλληφθεί σαν να επενεργούσε στον υλικό κόσμο μόνο μέσω μεσολαβητικών δυνάμεων. Σε αυτό ο Διονύσιος απηχούσε τις αμφιλεγόμενες τάσεις του παγανιστικού Νεοπλατωνισμού και, ίσως ακόμα σημαντικότερο, παρουσιαζόταν εξίσου διφορούμενος στα θεμελιώδη σημεία που διέκριναν το νεοπλατωνικό από το χριστιανικό κοσμοείδωλο, όπως το αν η δημιουργία είναι απόρροια της θεϊκής φύσης ή οφείλεται σε μια δωρεά χάριτος. Γι' αυτό και ο τελετουργισμός του έτεινε να χάσει το υπερφυσικό του στοιχείο και γινόταν δύσκολο να διακριθεί από την παγανιστική θεουργία. Τέλος, ο Διονύσιος φαινόταν να δίνει ελάχιστη σημασία στην ενανθρώπιση. Δεν θα κρίνουμε εδώ το δίκιο αυτών των κατηγοριών πρέπει απλώς να σημειώσουμε ότι έγιναν και ήταν μόνο αφότου η Ορθοδοξία του υποστηρίχτηκε από τα σχόλια του Ιωάννη Σκυθουπόλεως (περ. 530) και του Μαξίμου του Ομολογητή (580-622) που τα κείμενα του Διονυσίου μπόρεσαν να γίνουν πλήρως αποδεκτά. Η επίδρασή τους στη δυτική μεταθυσική θεολογία και το μυστικισμό, που χρονολογείται από τη λατινική μετάφραση του 858 από τον Ιρλανδό φιλόσοφο Ιωάννη Σκώτο Εριγένη (περ. 810-περ. 877), η οποία βρήκε σύντομα μιμητές, σταθηκε εξίσου σημαντική. Μεγαλύτερες διαμάχες προκάλεσε η ίδια  η σκέψη του Εριγένη, μια εξέλιξη των βυζαντινών νεοπλατωνικών ιδεών την οποία αξίζει να εξετάσουμε εν συντομία.

Μια κύρια πηγή έντασης στο Νεοπλατωνισμό, όπως έχουμε δει, ήταν η διφορούμενη στάση τους απέναντι στον υλικό κόσμο. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη το ότι και οι δύο πλευρές της εικονομαχικής διαμάχης του όγδοου αιώνα, γύρω από τη λατρεία των θείων εικόνων, και της ησυχαστικής διαμάχης του δέκατου τέταρτου αιώνα, στην οποία ο Γρηγόριος Παλαμάς (1296-1357) υπερασπίστηκε το μυστικισμό του θείου φωτός ενάντια στην καθαρά αποφατική θεολογία του μοναχού Βαρλαάμ, εκφράστηκαν με νεοπλατωνικούς όρους. Ηταν όμως χαρακτηριστικό για τη στάση της Ανατολικής Εκκλησίας απέναντι στον υλικό κόσμο το ότι και στις δύο περιπτώσεις θριάμβευσε η θετική αποτίμηση του κόσμου αυτού. Ο λόγος ήταν η αντίληψη του βυζαντινού Νεοπλατωνισμού για τη δημιουργια ως «θεοφάνεια» η εκδήλωση του θείου, μια εξέλιξη της πλατωνικής άποψης του αισθητού κόσμου ως εικόνας του Νοητού η οποία έδινε στον πρώτο μια θετικότερη αξία, η θεωρία των εικόνων ήταν απλώς μια συγκεκριμένη εφαρμογή αυτού. Εκεί όπου ο Εριγένης έσφαλε στα μάτια της Εκκλησίας, όταν προσπάθησε να εισαγάγει αυτό το δόγμα στη Δύση, ήταν η εκ μέρους του πραγμάτευση της δημιουργίας ως φυσικής εκδίπλωσης της θείας ενότητας και η συνακόλουθη παραδοχή ότι στη διάρκεια της δημιουργίας των άλλων πραγμάτων ο Θεός δημιουργεί ταυτόχρονα και τον εαυτό του. Εξού και η καταδίκη για πανθεϊσμό που επέσυρε η πραγματεία του De Divisione Naturae.

.....

Και (πέρα ακόμη και από τις πολυθεϊστικές περιπλοκές που τίθενται από τις Ενάδες) η διάκριση ανάμεσα στην Πρώτη και τις κατώτερες Υποστάσεις των Νεοπλατωνικών είναι προφανώς λιγότερο αυστηρή από εκείνη ανάμεσα στο Θεό και τα δημιουργήματά του στις σημιτικές θρησκείες, Παρ' όλα αυτά, η ιδέα της «θεϊκότητας κατά μέθεξιν» έχει φανερές συγγένειες με τη διδασκαλία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος μπορεί να θεοποιηθεί μέσα από τη θεία χάρη και ο Βοήδιος δεν ήταν με κανένα τρόπο ανορθόδοξος λοιπόν όταν εισήγαγε αυτήν την ιδέα στη Δύση.

Το θεολογικό σύστημα του ψευδο-Διονυσίου

 "Το θεολογικό σύστημα του ψευδο-Διονυσίου είναι νεοπλατωνικής σύλληψης: στο κέντρο βρίσκεται η θεϊκή μονάδα, το απόλυτο Ἕν, η «ἑνοποιὸς δύναμις», η ύπαρξη του οποίου εξηγεί τα πάντα. Από το Ἕν ο κόσμος διατάσσεται γύρω του με ομόκεντρους κύκλους, καθένας των οποίων αποτελείται από τρία στοιχεία, συμπεριλαμβανομένου του τριαδικού Θεού. Ακολουθούν οι τρεις κύκλοι των εννέα αγγέλων. Η ουράνια τριαδική κατάταξη έχει τον αντικατοπτρισμό της στην γη, και δη στην εκκλησιαστική ιεραρχία, στην οποία, παρόλα αυτά, στην κορυφή των τριάδων τοποθετούνται τα μυστήρια και όχι άνθρωποι, οι οποίοι ακολουθούν επίσης στη συνέχεια κατά τριάδες: επίσκοποι, πρεσβύτεροι και διάκονοι, μοναχοί, λαϊκοί και κατηχούμενοι. Το σύστημα του ψευδο-Διονυσίου αφορά διάχυση από το κέντρο προς τους ομόκεντρους κύκλους, ιδιοτήτων και αρετών, όπως η καλοσύνη, για την οποία μεσολαβούν τα ανώτερα όντα προς τα κατώτερα. Ο ψευδο-Διονύσιος εισήγαγε τον αρχαίο όρο «ἱεράρχης» στη χριστιανική ορολογία και επινόησε τον όρο «ἱεραρχία» για την διάταξη του κόσμου. Ωστόσο, το σύστημά του είναι απόλυτα φιλοσοφικό και θεολογικό, και δεν αφορά τόσο την κοινωνική ιεραρχία, όσο την θέση και την ταυτότητα του καθενός μέσα στον κόσμο (τη λεγόμενη «μονή»). Ο Θεός είναι πάντα μακριά αλλά και κοντά σε κάθε δημιούργημα, το οποίο όμως έχει καθήκον, από τη θέση όπου βρίσκεται, να μεταδώσει τις αρετές και ιδιότητες στα όντα της χαμηλότερης βαθμίδας («πρόοδος» ή «φιλάνθρωπος πρόοδος»). Έτσι είναι σαφές ότι το κάθε ον ή δημιούργημα του Θεού έχει τη θέση του, από την οποία δύσκολα μπορεί να μετακινηθεί αλλά μετακινείται κυρίως προς τα χαμηλότερα επίπεδα, προκειμένου να επιτελέσει το έργο που είναι συνυφασμένο με την θέση του. Από την άλλη, το «θεοκεντρικό» αυτό σύστημα, όπως και κάθε νεοπλατωνική θεώρηση, προβλέπει την δυνατότητα ανόδου των ανθρώπων προς τον Θεό, αλλά δεν περιγράφεται η διαδικασία αυτής της ανόδου."

Dead Can Dance ~ The Host Of Seraphim [Trisagion Version]

Ψευδο~Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης

«Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης»

 ΠΑΝΟΣ ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Στο 3/3, 5:34, σχολιαστής αναφέρει τον σημαντικό μελετητή του Πρόκλου, Tuomo Lankila 

 και το άρθρο του: The Corpus Areopagiticum as a Crypto-Pagan Project

όπου παρουσιάζεται η υπόθεση της σκόπιμης συγγραφής-δημιουργίας του έργου του λεγόμενου "Ψέυδο" Διονύσιου του Αρεοπαγίτη από την ίδια την χιλιόχρονη πλέον Πλατωνική Ακαδημία, την εποχή του τελευταίου διευθυντή της Δαμασκίου, έχοντας καταλάβει "τι έρχεται", υπό την συγγεκριμένη "υπογραφή" - χρήση του ονόματος μιας ιστορικά υπαρκτής πρώτο-χριστιανικής προσωπικότητας - με σκοπό την μεταγραφή του πενταποστάγματος της Νεοπλατωνικής Ελληνικής Φιλοσοφικής Θεολογίας σε μία απλοποιημένη εκδοχή προκειμένου να διασωθεί έστω και με χριστιανικό μανδύα...

ΠΑΝΟΣ ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης». 1/3

ΠΑΝΟΣ ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης». 2/3

ΠΑΝΟΣ ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης». 3/3

Π. ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης ΙΙ » 1/5

Π. ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης ΙΙ » 2/5

Π. ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης ΙΙ » 3/5

Π. ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης ΙΙ ». 4/5

Π. ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρόκλος και Διονύσιος Αρεοπαγίτης ΙΙ » 5/5

Στα Άδυτα των Ελευσίνιων Μυστηρίων! Πως "σφράγιζαν" τον μύστη για όλη τη ζωή του!!

 

Νεοπλατωνισμός και πολιτική: η περίπτωση του Ιουλιανού

Η τελευταία προσπάθεια να αναγεννηθεί ο εθνικός πολυθεϊσμός κατά τον τέταρτο αιώνα, με κέντρο τη νεοπλατωνική φιλοσοφική θεολογία, ιδίως στην ιαμβλίχεια εκδοχή της.

Εισαγωγικά

Η βραχεία παραμονή του Ιουλιανού στον αυτοκρατορικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης (361-363) είχε ως συνέπεια να βρεθεί ο νεοπλατωνισμός , για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του, στα πρόθυρα μιας πολιτικοθρησκευτικής επίδρασης μεγάλης κλίμακας. Ο πρόωρος, ωστόσο, θάνατος του αυτοκράτορα έβαλε οριστικό τέλος στο σχέδιο αναγέννησης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με βάση τις αξίες του ελληνισμού. Έκτοτε, η όποια πολιτική επίδραση του πλατωνισμού πρόκειται να συμβαίνει μέσω της οικειοποίησης νεοπλατωνικών ιδεών, εννοιών και σχημάτων σκέψης από τον κυρίαρχο χριστιανισμό.

Ιουλιανός: βίος και έργα

Ο Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 331. Γονείς του ήταν ο Κωνστάντιος, ετεροθαλής αδελφός του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου (272-337), και η ελληνικής καταγωγής Βασιλίνα, ευσεβής χριστιανή, που πέθανε λίγους μήνες μετά τη γέννηση του γιου της. Ο Ιουλιανός ανατράφηκε χριστιανικά, αρχικά στη Βιθυνία και κατόπιν στην Καππαδοκία (όπου ήταν εξόριστος για έξι χρόνια εξαιτίας διενέξεων εντός της δυναστικής οικογένειας). Σε ηλικία είκοσι ετών ο Ιουλιανός βρέθηκε να σπουδάζει πλατωνική φιλοσοφία στην Πέργαμο με τους Αιδέσιο και Χρυσάνθιο, που ήταν μαθητές του Ιάμβλιχου , και στην Έφεσο με τον Μάξιμο Εφέσιο, ο οποίος εισήγαγε τον νέο στη θεουργία. Ο Ιουλιανός συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα, με συμμαθητές τον Βασίλειο Καισαρείας και τον Γρηγόριο Νανζιανζηνό , όπου και μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια. Η αγάπη του για την ελληνική παιδεία είχε ως συνέπεια την απώλεια της χριστιανικής πίστης του και την αντικατάστασή της με την ένθερμη αποδοχή των παραδοσιακών θεών της Ελλάδας και της Ρώμης. Το 355 ο Ιουλιανός αναγορεύθηκε καίσαρ του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας και, μετά από εντυπωσιακές πολεμικές επιτυχίες κατά γερμανικών φύλων, αναγορεύθηκε από τους στρατιώτες του αύγουστος (360). Τον Δεκέμβριο του 361 ο Ιουλιανός εισήλθε ως αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη. Στον θρόνο έμεινε μέχρι τον αιφνίδιο τραυματισμό και θάνατό του, ενάμισυ χρόνο μετά, σε εκστρατεία εναντίον των Περσών. Ήταν ο τελευταίος “εθνικός” αυτοκράτορας. Η βραχύβια θητεία του Ιουλιανού στην κορυφή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας προκάλεσε μεγάλες αλλαγές. Τον Φεβρουάριο του 362 ο Ιουλιανός, με διάταγμά του, όρισε ανεξιθρησκεία στους υπηκόους του και διέταξε την επαναλειτουργία των αρχαίων ναών. Τέσσερις μήνες αργότερα, απαγόρευσε στους χριστιανούς να διδάσκουν τα κείμενα της κλασικής παιδείας. Στόχος του ήταν να εμποδίσει την παραποίηση των αρχαίων ποιητών και φιλοσόφων, να επαναφέρει τη λατρεία των παραδοσιακών θεών, να ανανεώσει τον πολυθεϊσμό με μια νεοπλατωνικών αποκλίσεων φιλοσοφική κατανόηση της σημασίας των τελετών και να δημιουργήσει μια ιεραρχία εθνικών κληρικών στο πρότυπο της χριστιανικής Εκκλησίας. Το συγγραφικό έργο του Ιουλιανού έχει σωθεί σε υπολογίσιμη έκταση. Οι επιστολές του φωτίζουν την πολιτική και πνευματική ατμόσφαιρα της εποχής. Ανάμεσα στους πολλούς επιδεικτικούς λόγους που έγραψε με διάφορες αφορμές ξεχωρίζουν οι δύο πεζοί ύμνοι Εἰς τὸν βασιλέα Ἥλιον πρὸς Σαλούστιον και Εἰς τὴν Μητέρα τῶν θεῶν. Τα έργα αυτά, μαζί με το αντιχριστιανικό μανιφέστο Κατὰ Γαλιλαίων (πβ. Η αντιπαράθεση Χριστιανών – Πλατωνικών κατά τον 2ο-4ο αι. ), δίνουν το στίγμα των θρησκευτικών πεποιθήσεων του αυτοκράτορα. Μνείας άξιος είναι, τέλος, ο Μισοπώγων, ένα ιδιότυπο αυτοσαρκαστικό κείμενο που τοιχοκόλλησε ο Ιουλιανός στην Αντιόχεια ως απάντηση στην αδιαφορία των πολιτών της για το πρόγραμμα πολιτικοθρησκευτικής αναγέννησης που προωθούσε ο ίδιος.

Ο νεοπλατωνισμός ως αυτοκρατορική ιδεολογία και θρησκεία

Μέσα στις επιστολές του Ιουλιανού περιλαμβάνονται και ορισμένες που έχουν γραφτεί από έναν συνωνόματό του και απευθύνονται στον Ιάμβλιχο. Στις επιστολές αυτές η έννοια του ελληνισμού, που ως τότε είχε νόημα πρωτίστως γλωσσικό, εθνικό και θρησκευτικό, απέκτησε μια νέα σημασία: αυτήν της υψηλής πολιτιστικής καλλιέργειας και της βαθιάς παιδείας (σε συμφωνία με ένα πολύ παλαιότερο χωρίο του Ισοκράτη [Πανηγ. 50]). Ο επιστολογράφος θεωρεί ότι ο Ιάμβλιχος κατόρθωσε αυτό που κανείς άλλος πριν από αυτόν δεν είχε επιτύχει: τη συνένωση σε μια ενιαία θεωρία των μυθικών, ποιητικών, φιλοσοφικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων των αρχαίων Ελλήνων και τη σύμπηξη μιας παίδευσης θεωρητικής και ηθικοπρακτικής συνάμα (Επ. 79 Wright, 405d-406a). Αυτή ακριβώς ήταν και η αντίληψη του Ιουλιανού για τη σημασία του ιαμβλίχειου πλατωνισμού. Ο αυτοκράτορας θεώρησε ότι οι παραδοσιακές λατρείες των θεών, όπως ερμηνεύονταν από τον Ιάμβλιχο και τους μαθητές του, συνιστούσαν στην πραγματικότητα μια οικουμενική θρησκεία μεγάλης εμβέλειας και υψηλού πνευματικού περιεχομένου. Στον χριστιανικό μονοθεϊσμό ο Ιουλιανός αντιπαρέβαλε μια ηλιολατρία, εμφανώς επηρεασμένη από τον μιθραϊσμό, στην οποία οι διάφοροι παραδοσιακοί θεοί του ελληνισμού θα μπορούσαν να ενταχθούν ως επιμέρους όψεις και φανερώσεις ενός νοερού Ήλιου που ήταν το διαμεσολαβημένο γέννημα του νεοπλατωνικού Ενός. Αυτήν την ιαμβλίχειας έμπνευσης ενοθεϊστική ηλιολατρία ήθελε ο Ιουλιανός να καταστήσει τη νέα πολιτικοθρησκευτική ιδεολογία της αυτοκρατορίας. Σε γλώσσα που θυμίζει το χριστιανικό Σύμβολο Πίστεως της Νίκαιας ο Ιουλιανός γράφει (Εις βασιλέα Ήλιον 141d-142a):

Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι ένας από έναν προέρχεται θεό και από τον ένα νοητό κόσμο ο Βασιλεύς Ήλιος που έχει ταχθεί μέσος ανάμεσα στους νοερούς θεούς με κάθε είδους μεσότητα (ομονοητική και φιλική και που συνάγει τα χωρισμένα), αυτός που ενώνει τα έσχατα με τα πρώτα, μέσα του έχοντας τη μεσότητα της τελειότητας και της συνοχής και της γόνιμης ζωής και της ομοιόμορφης ουσίας, αυτός που στέλνει αγαθά κάθε είδους στον κόσμο τον αισθητό όχι μόνον με το φως με το οποίο τον φωτίζει, τον κοσμεί και τον λαμπρύνει, αλλά και φέρνοντας στην ύπαρξη μαζί του τους ηλιακούς αγγέλους και περιέχοντας μέσα του την αγέννητη αιτία των πραγμάτων που γεννιούνται και χάνονται και ακόμα, πριν κι από αυτήν, την αγέραστη και μόνιμη αιτία της ζωής των αιωνίων σωμάτων.

Σαλούστιος: Περί θεών και κόσμου

Από τον πολιτικό συνεργάτη και φίλο του Ιουλιανού Σαλούστιο σώζεται μια μικρή πραγματεία με τίτλο Περὶ θεῶν καὶ κόσμου που θα μπορούσε να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του είδους φιλοσοφικής θεολογίας που προέκρινε ο Ιουλιανός. Το εκλαϊκευτικό αυτό εγχειρίδιο εισαγωγής στο νεοπλατωνικό σύμπαν δεν διαθέτει διανοητική εκζήτηση ούτε πολύπλοκες μεταφυσικές διακρίσεις, είναι όμως φανερά επηρεασμένο από τον ιαμβλίχειο νεοπλατωνισμό. Χαρακτηριστική είναι η απόδειξη της υπερουσιότητας της πρώτης αρχής (κεφ. 5):

Η πρώτη αιτία πρέπει να είναι μία και μοναδική (αφού η μονάδα προΐσταται σε κάθε πλήθος αριθμών), και νικά σε δύναμη και αγαθότητα τα πάντα. Γι’ αυτό και είναι αναγκαίο τα πάντα να μετέχουν σ’ αυτήν. […] Αν ήταν ψυχή, όλα θα ήταν έμψυχα. Κι αν ήταν νους, όλα θα ήταν νοερά. Κι αν ήταν ουσία, όλα θα μετείχαν στην ουσία. […] Αν όμως τα όντα υφίστανται από αγαθότητα και μετέχουν στο αγαθό, είναι αναγκαίο αυτό που είναι πρώτο να είναι υπερούσιο, από τη μια, και αγαθό, από την άλλη. Και τρανταχτή απόδειξη είναι το εξής: οι ξεχωριστές προσωπικότητες, όταν διακινδυνεύουν εκούσια τη ζωή τους για την πατρίδα ή τους συγγενείς ή την τιμή τους, καταφρονούν το είναι τους προς χάριν του αγαθού. Μετά λοιπόν από αυτήν την άρρητη δύναμη ακολουθούν οι τάξεις των θεών.

Συγγραφέας: Σπύρος Ράγκος

http://atlantida.academia.gr/gymnasium/?p=lemma&id=403&lang=1