του Claudio Mutti
31 Οκτωβρίου 2018
μετάφραση από εδώ:
https://www.azionetradizionale.com/2018/10/31/la-terza-roma-e-leurasia-claudio-mutti/
Δημοσιεύουμε το περίγραμμα της διάλεξης "Η Τρίτη Ρώμη. Ευρασιατικές προοπτικές από τη Ρώμη στη Μόσχα" που έδωσε ο διευθυντής του Ευρασία στις 20 Οκτωβρίου 2018 στο βιβλιοπωλείο Raido.
(www.eurasia-rivista.com) - 23.10.2018 - Στο EUR, σε μια πρόσοψη του Palazzo degli Uffici (στην πλευρά της piazzale delle fontane) υπάρχει ένα μακροσκελές απόσπασμα από την ομιλία στην οποία το 1925 ο Benito Mussolini προέβλεψε μια νέα εποχή για τη Ρώμη, στην οποία η περιοχή της Urbe θα επεκτεινόταν μέχρι να φτάσει σε μια έξοδο στη θάλασσα. Η επιγραφή λέει: "Η Τρίτη Ρώμη θα εξαπλωθεί σε άλλους λόφους κατά μήκος των όχθων του ιερού ποταμού μέχρι τις ακτές της Τυρρηνικής Θάλασσας".
Ο Ντούτσε υιοθέτησε έτσι την έκφραση με την οποία ο Τζουζέπε Ματσίνι είχε υποδείξει μια τρίτη φάση του ιταλικού πολιτισμού, μετά από εκείνη της αρχαίας Ρώμης και εκείνη της Ρώμης των Παπών. Ο Mazzini, είπε ο Carducci, "είδε στον ουρανό του λυκόφωτος, - με την καρδιά του Γράκχου και τις σκέψεις του Δάντη, - την τρίτη Ιταλία".
Αλλά ο πρώτος που επινόησε αυτή την έκφραση ήταν ένας Ρώσος μοναχός, ο Σταρέτς Φιλοφέι, ο οποίος μεταξύ 1523 και 1524, σε ένα μήνυμα που έστειλε στον Μεγάλο Δούκα της Μοσχοβίας Βασίλειο Γ', διατύπωσε την ιδέα της Μόσχας ως Τρίτης Ρώμης με τους εξής όρους.
"Η Εκκλησία της αρχαίας Ρώμης έπεσε εξαιτίας της ετεροδοξίας της απολλιναριανής αίρεσης. Η Δεύτερη Ρώμη - η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης - έχει κομματιαστεί από τα τσεκούρια των υιων της Άγαρ, και τώρα αυτή η Τρίτη Ρώμη του πανίσχυρου βασιλείου σας - η Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία - θα φωτίσει ολόκληρο το σύμπαν όπως ο ήλιος... Γνωρίστε και αναγνωρίστε, ευσεβέστατε Τσάρε, ότι όλα τα χριστιανικά βασίλεια έχουν συνοψιστεί στο δικό σας- ότι η Πρώτη και η Δεύτερη Ρώμη έχουν πέσει- και ότι τώρα στέκεται μια Τρίτη Ρώμη, την οποία δεν θα διαδεχθεί ποτέ μια τέταρτη: το χριστιανικό σας βασίλειο δεν θα πέσει στην εξουσία κανενός άλλου."
Μιλώντας για τη Ρώμη και τη Μόσχα, ο Filofej δεν εννοούσε τις δύο πόλεις ως παγκόσμιες πολιτικές πρωτεύουσες. Γι' αυτόν, η "Ρώμη" σήμαινε την πρώτη θρησκευτική πρωτεύουσα του Χριστιανισμού, η οποία, αφού έπεσε στην αίρεση, άφησε στο Βυζάντιο, τη Δεύτερη Ρώμη, το καθήκον να διαφυλάξει την αληθινή πίστη. Η κατάρρευση της Πρώτης Ρώμης ήταν μια πνευματική κατάρρευση- η κατάρρευση της Δεύτερης Ρώμης ήταν επίσης μια πολιτική κατάρρευση.
Σύμφωνα με τους Ορθόδοξους, λοιπόν, το Βυζάντιο είχε εκμηδενιστεί και η Καθολική Δύση ήταν έρμαιο της αίρεσης. Ως εκ τούτου, η Ρωσία, η οποία είχε διατηρήσει την εθνική της ανεξαρτησία, είχε γίνει το μοναδικό προπύργιο της ορθόδοξης πίστης.
Ο Filofej δεν σκεφτόταν τη Ρωσία ως Τρίτη Ρώμη με πολιτική χροιά, αλλά μόνο ως θρησκευτική Τρίτη Ρώμη. Ωστόσο, η θέση του είχε μια πολιτική και γεωπολιτική συνέπεια: η ιδέα της Μόσχας ως Τρίτης Ρώμης υπονοούσε τη γεωπολιτική κεντρικότητα της Ρωσίας.
Στο σημείο αυτό μπορούμε να αναρωτηθούμε: υπάρχει σχέση μεταξύ της έννοιας της "Τρίτης Ρώμης" και της έννοιας της "Ευρασίας"; Και αν υπάρχει, τι είναι; Και τι εννοείται με τον όρο Ευρασία;
Σε ένα από τα πιο διάσημα μυθιστορήματα του Όργουελ, η Ευρασία είναι, μαζί με την Ωκεανία και την Ανατολική Ασία, μία από τις τρεις ολοκληρωτικές υπερδυνάμεις στις οποίες χωρίζεται ο πλανήτης στο 1984. Η Οργουελιανή Ευρασία περιλαμβάνει τη Ρωσία και την Ευρώπη (εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας)- η μορφή διακυβέρνησής της είναι ο νεομπολσεβικισμός, που γεννήθηκε από τις στάχτες του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο όρος Ευρασία προέκυψε έναν αιώνα πριν από το μυθιστόρημα του Όργουελ, στους επιστημονικούς κύκλους. Προτάθηκε το 1858 από τον Γερμανό γεωγράφο C. G. Reuschle, στο βιβλίο του Handbuch der Geographie, για να υποδηλώσει την ενιαία ήπειρο που συνηθίζουμε να θεωρούμε στις δύο συνιστώσες της, την Ευρώπη και την Ασία.
Επιμένω στην έννοια της "ηπείρου", την οποία οι γεωγράφοι συμφωνούν στον ορισμό της ως "σύμπλεγμα χερσαίων όγκων που περιβάλλονται από νερό", γι' αυτό και ούτε η Ευρώπη ούτε η Ασία είναι ήπειροι- αντίθετα, η Ευρασία είναι, η εδαφική μάζα του ανατολικού ημισφαιρίου, που περιβάλλεται από τα νερά της Αρκτικής Θάλασσας, του Ειρηνικού Ωκεανού, του Ινδικού Ωκεανού, της Μεσογείου και του Ατλαντικού Ωκεανού.
Η ύπαρξη ενός ιστού που συνδέει και διασυνδέει τις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και πολιτισμούς που άνθισαν σε αυτή τη μεγάλη ήπειρο οδήγησε ορισμένους μελετητές να υποστηρίξουν, λιγότερο ή περισσότερο ρητά, ένα είδος ενιαίου χαρακτήρα της Ευρασίας, ακόμη και από μια άποψη που δεν είναι απλώς αυτή που εξετάζεται από τη φυσική γεωγραφία.
Σε μια διάσημη συνέντευξή του, ο Mircea Eliade συνόψισε την έρευνά του στον τομέα της ιστορίας των θρησκειών ως εξής: "Ανακάλυψα ότι εδώ, στην Ευρώπη, οι ρίζες είναι πολύ βαθύτερες απ' ό,τι πιστεύαμε (...) Και αυτές οι ίδιες ρίζες μας αποκαλύπτουν τη θεμελιώδη ενότητα όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά ολόκληρης της οικουμένης που εκτείνεται από την Πορτογαλία μέχρι την Κίνα και από τη Σκανδιναβία μέχρι την Κευλάνη"[1].
Παρόμοια ισορροπία συναντάμε και στην τελευταία συνέντευξη του Giuseppe Tucci[2]. "Εγώ - είπε ο διακεκριμένος θιβετολόγος - δεν μιλάω ποτέ για Ευρώπη και Ασία, αλλά για Ευρασία. Δεν υπάρχει γεγονός που να λαμβάνει χώρα στην Κίνα ή την Ινδία που να μην μας επηρεάζει, ή το αντίστροφο, και αυτό συνέβαινε πάντα. Ο Χριστιανισμός επέφερε αλλαγές στον Βουδισμό, ο Βουδισμός επηρέασε τον Χριστιανισμό, τα αντίστοιχα πάνθεοντά τους έχουν αλλάξει περισσότερο ή λιγότερο αισθητά".
Το 1971, κατά τη διάρκεια εορτασμού του ιδρυτή της περσικής αυτοκρατορίας στο λόφο του Καπιτωλίου, ο Τούτσι είχε πει ότι "η Ασία και η Ευρώπη αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, ενωμένες από τις μεταναστεύσεις των λαών, τα γεγονότα των κατακτήσεων και τις εμπορικές περιπέτειες, σε μια ιστορική συνενοχή που μόνο οι άπειροι ή οι αμόρφωτοι, οι οποίοι πιστεύουν ότι όλος ο κόσμος τελειώνει στην Ευρώπη, επιμένουν να αγνοούν"[3].
3] Στο έργο του Τούτσι, τέτοιες δηλώσεις δεν είναι καθόλου ασυνήθιστες. Το 1977, κατηγόρησε συγγραφέας τη σοβαρότητα του σφάλματος που διαπράττεται όταν θεωρείται η Ασία και η Ευρώπη σαν δύο διαφορετικές ηπείροι, καθώς, σύμφωνα με τον ίδιο, "πρέπει να μιλάμε για μια ενιαία ήπειρο, την Ευρασιατική: τόσο ενωμένη στα μέρη της που δεν υπάρχει σημαντικό γεγονός στη μία που να μην έχει την αντανάκλασή του στην άλλη"[4].
Ανέφερα τον Eliade και τον Tucci. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε άλλους μελετητές. Αν κάποιος ενδιαφέρεται, σε ένα βιβλίο που έγραψα πριν από μερικά χρόνια[5], προσπάθησα να δείξω πώς η ιδέα που εξέφρασαν οι Eliade και Tucci είναι επίσης παρούσα σε ορισμένους φιλοσόφους, ανατολιστές και ιστορικούς των θρησκειών.
