Το θεωρητικό υπόβαθρο του ανταγωνισμού Ρωσίας/Κίνας και ΗΠΑ
Ξεκινώντας το άρθρο είναι απαραίτητο να κάνουμε μία πολύ σύντομη αναφορά στην αγγλοσαξωνική γεωπολιτική σχολή, η οποία δεν είναι η μόνη θεωρητική προσέγγιση, αλλά οι αντιλήψεις της έχουν περάσει σε ένα μεγάλο βαθμό αυτούσιες από την αυτοκρατορία της Μεγάλης Βρετανίας στους ευρωατλαντικούς θεσμούς που έχoυν ως κύριο πυλώνα τις ΗΠΑ. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να γίνει αντιληπτό πάνω σε ποια μοτίβα κινείται η στρατηγική του συστήματος, ποιες είναι οι επιδιώξεις, αλλά και τα εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει.
Ένας από τους πρώτους στοχαστές στον αγγλοσαξωνικό χώρο θεωρείται ο πλοίαρχος Alfred Mahan, ο οποίος με το βιβλίο «Η επιρροή της ναυτικής δύναμης στην ιστορία 1600-1783» διατύπωσε την άποψη πως η πραγματικά μεγάλη δύναμη πρέπει να είναι θαλάσσια και εμπορική, ενώ πρέπει να ελέγχει την διώρυγα του Σουέζ και του Παναμά. Στην συνέχεια, ο μεγαλύτερος θεμελιωτής της σχολής αυτής, ο Halford Mackinder, ο οποίος στα βιβλία του «The Geographical Pivot of the History» και «Democratic Ideal and Reality», διατύπωσε αντίθετη άποψη, πως το πλεονέκτημα το έχει όποιος διοικεί την Pivot Area/Heartland (Κεντρική Γη), δηλαδή το κεντρικό τμήμα της Ευρασίας, καθώς με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των σιδηροδρόμων η πλάστιγγα θα έγερνε στις χερσαίες δυνάμεις. Γνωστή είναι η φράση του Mackinder στην οποία περικλείεται η θεωρία του: «Όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη κυβερνάει την Pivot Area/Heartland (Κεντρική Γη). Όποιος κυβερνάει την Pivot Area/Heartland (Κεντρική Γη), ελέγχει την Παγκόσμια Νήσο (την Ευρασία, World Island), Όποιος ελέγχει την Παγκόσμια Νήσο (Ευρασία, World Island) κυβερνάει ολόκληρο τον Κόσμο» (βλέπε Χάρτη 1). Κατά τον Mackinder η κυριαρχία της Heartland θα απέβαινε εις βάρος της εσωτερικής ή εξωτερικής ημισελήνου (Inner or marginal crescent), δηλαδή των περιοχών που βρέχονται από ανοικτές θάλασσες, γι’ αυτό προέτασσε την συνεχή εμπλοκή της Μεγάλης Βρετανίας ώστε το Pivot Area/Heartland να μην περιέλθει κάτω από τον πλήρη έλεγχο της Ρωσίας.
Χάρτης 1: Η θεώρηση του Mackinder
Ο τρίτος στοχαστής για τον οποίο θα μιλήσουμε είναι ο Nicholas John Spykman, ο οποίος συνδύασε τις θεωρίες των Mahan και Mackinder. Στο βιβλίο του «Η γεωγραφία της ειρήνης» υποστηρίζει πως η γεωγραφική απομόνωση της Pivot Area/Heartland αποτελεί μειονέκτημα και όχι πλεονέκτημα της χερσαίας δύναμης, ενώ βαρύνουσας σημασίας ήταν το Rimland (περιφερειακά εδάφη ή στεφάνη), περιοχή που ταυτίζεται με την εσωτερική ημισέληνο του Mackinder, ο έλεγχος της οποίας εμποδίζει την έξοδο της μεγάλης χερσαίας δύναμης στις θερμές θάλασσες (βλέπε Χάρτη 2). Για τον Spykman «όποιος ελέγχει το Rimland κυβερνά την Ευρασία, και όποιος κυβερνάει την Ευρασία ελέγχει τις τύχες του κόσμου». Γι’αυτό οι ΗΠΑ πρέπει να ελέγχουν την στεφάνη ώστε να είναι η παγκόσμια υπερδύναμη.
Χάρτης 2: Η θεωρία του Spykman
Επεκτείνοντας τις θεωρήσεις αυτών των στοχαστών οι σύγχρονοι αναλυτές, όπως οι Kennan, Brzezinski, Kissinger κ.α., προσπάθησαν να ανασχέσουν την Σοβιετική επέκταση ισχύος. Καθόλου τυχαίο ότι τρεις από τις μεγαλύτερες συκγρούσεις στην εποχή από το 1945 μέχρι και την πτώση της ΕΣΣΔ, ο πόλεμος της Κορέας, η επέμβαση των ΗΠΑ στο Βιετνάμ και η επέμβαση της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν, έλαβαν χώρα στο Rimland. Σημειώνουμε πως και η περιοχή της Μέσης Ανατολής, η οποία βρίσκεται συνεχώς σε ανάφλεξη βρίσκεται στην ζώνη του Rimland, και πέραν των υδρογοναθράκων, προσφέρει εμπορικές οδούς και πρόσβαση στις θερμές θάλασσες. Ακόμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Ασία (αλλά και στην Κούβα και αλλού), στράφηκαν αναγκαστικά προς στην Σοβιετική Ένωση υιοθετώντας μαρξίζον προσωπείο, καθώς την εποχή εκείνη ήταν το μόνο αντίπαλο δέος απέναντι στην αποικιοκρατία που εκπροσωπούσε ο αγγλοσαξωνικός κόσμος, ενώ παράλληλα μπορούσαν να της προσφέρουν ως αντάλλαγμα την πρόσβαση στην περιοχή του Rimland.
Σήμερα, μπορούμε να εντοπίσουμε την διαμόρφωση μίας συνεργασίας της Ρωσίας με την Κίνα, οι οποίες παρά τις όποιες διαφορές τους, δρουν με κοινή συνισταμένη την αναχαίτιση της επιρροής των ΗΠΑ στην Ευρασία και την μείωση των κινδύνων που παράγονται από την εμπλοκή τους στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να ερμηνευθούν οι ολοένα και συχνότερες επιθέσεις του Τζορτζ Σόρος απέναντι στα δύο κράτη (ενδεικτικά: SOROS: ‘The dominant ideology in the world now is nationalism’ , George Soros: Investors in Xi’s China face a rude awakening). Η ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ πολιτική ανακοπής της επέκτασης ισχύος της Ρωσίας και της Κίνας εντοπίζεται σε τρεις άξονες. Ο πρώτος, για τον οποίο θα μιλήσουμε στο παρόν άρθρο, αφορά τον οριζόντιο άξονα που εκτείνεται από την Βόρεια Αφρική, συμπεριλαμβάνει την Μέση Ανατολή και καταλήγει στην Κεντρική Ασία, ενώ περιλαμβάνει και την Ινδονησία. Ο δεύτερος άξονας αφορά την Ανατολική Ευρώπη, ενώ ο τρίτος αφορά την Άπω Ανατολή και σε αυτόν ανήκουν οι χώρες με μεγάλη δυτική επιρροή ή/και αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο έδαφός τους, όπως, η Ταϊβάν, η Ιαπωνία, οι Φιλιππίνες και η Νότια Κορέα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται ζώνες, οι οποίες ανακόπτουν την προβολή ισχύος τόσο της Ρωσίας όσο και την Κίνας, ενώ εντείνουν την πίεση στο εσωτερικό τους, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την εθνική τους επιβίωση και την γεωγραφική τους ακεραιότητα (βλέπε Χάρτη 1).
Χάρτης 3: Με μπλε χρώμα ο άξονας ανακοπής ισχύος της Ρωσίας/Κίνας που αφορά την Ανατολική Ευρώπη. Με πράσινο χρώμα ο άξονας που αφορά τις χώρες με κυρίαρχο ισλαμικό στοιχείο. Με κίτρινο χρώμα ο άξονας που αφορά τις χώρες τhς Άπω Ανατολής με έντονη αμερικανική επιρροή ή/και αμερικανικές βάσεις.
Όπως παρατηρούμε, με τους άξονες και τα εργαλεία που προσφέρουν οι περιοχές αυτές, οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ προσπαθούν να ανακόψουν την επιρροή της Ρωσίας/Κίνας στην ζώνη του Rimland, ενώ ταυτόχρονα επιχειρούν την είσοδο και παγίωση τους στο Heartland. Ένα από τα κύρια οχήματα αυτής της πολιτικής είναι το ακραίο σουνιτικό Ισλάμ, όπως θα παρουσιάσουμε παρακάτω.
Η «αραβική άνοιξη» και το ακραίο Ισλάμ ως εργαλείο της αμερικανικής/νατοϊκής εξωτερικής πολιτικής
Βαθμηδόν από τις αρχές του 2000 εισήλθαμε σε μία νέα διεθνή πραγματικότητα, η οποία είχε ως κύριες συνιστώσες την εκ νέου ανάδυση της Ρωσίας και την γιγάντωση της Κίνας. Με την πτώση της Σοβιετικής Ενώσεως και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην Κίνα το οικονομικό κέντρο της υφηλίου άρχισε να μεταφέρετε προς την Νοτιοανατολική Ασία, ενώ ιδιαίτερη στρατηγική και οικονομική σημασία απέκτησε η Ανατολική Ευρώπη. Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τέσσερις λόγους που συνέβη αυτό:
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός Κίνας/Ρωσίας με τις ΗΠΑ. Καθώς τα σύνορα του ΝΑΤΟ μετακινήθηκαν ανατολικότερα με την είσοδο πρώην σοσιαλιστικών χωρών, όπως, η Τσεχία, η Βουλγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία στον στρατιωτικό βραχίονα των ΗΠΑ, το κέντρο βάρους του ανταγωνισμού με την Ρωσία μεταφέρθηκε εκεί. Έτσι, το διεθνές σύστημα επέλεξε να μετατοπίσει τους πόρους από την Δυτική Ευρώπη στις περιοχές αυτές, οι οποίες ως σύνορο των δύο κόσμων πρέπει να έχουν οικονομική ευμάρεια, που αποτελεί το κύριο εργαλείο ήπιας ισχύος του αμερικανικού συστήματος. Το ίδιο συνέβη και στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας. Η Κίνα μετά την προσέγγιση με τις ΗΠΑ με τους Νίξον και Μάο, αλλά και με τις μεταρρυθμίσεις στην μετα-μαοϊκή εποχή άρχισε να γνωρίζει τεράστια οικονομική άνθηση. Όμως, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την άνοδο της ως παγκόσμιας δύναμης, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να μεταφέρουν τις επενδύσεις τους από την ενδοχώρα και τα παράλια της Κίνας στις γειτονικές χώρες, ώστε να δημιουργήσουν ένα τόξο ανάσχεσης της οικονομικής επιρροής που ασκεί. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι οι ολοένα και αυξανόμενες εντάσεις στην θάλασσα της Νότιας Κίνας, έναν κατεξοχήν χώρο δράσης του αγγλοσαξονικού παράγοντα (US and China clash at UN over South China Sea disputes).
Οι ευκαιρίες που δίνονται στο κεφάλαιο για την παραγωγή μεγαλύτερων υπεραξιών. Η πτώση των σοβιετικών καθεστώτων και οι μεταρρυθμίσεις της Κίνας παρουσιάστηκαν ως ευκαιρίες για τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες για να μετατοπίσουν την οικονομική τους δραστηριότητα στην Ανατολική Ευρώπη και την Νοτιοανατολική Ασία. Οι περιοχές αυτές δίνουν την ευκαιρία δημιουργίας υψηλότερων υπεραξιών καθώς το σημερινό μέσο ποσοστό αμοιβών επί του συνόλου του κόστους εντοπίζεται στην Νοτιοανατολική Ασία, με τον δείκτη να ανέρχεται σε μόλις 5%. Ως απόρροια των παραπάνω παρατηρείται η πίεση για την μείωση του εργατικού κόστους και στην Δυτική Ευρώπη, γεγονός που ενισχύεται από την πτώση της ΕΣΣΔ, της οποίας η ύπαρξη ανέβαζε τον πήχη στα εργασιακά δικαιώματα λόγω του ανταγωνισμού με το σύστημα των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ.
Η τήξη των πάγων στο αρκτικό κύκλο. Η τήξη των πάγων στην περιοχή της Αρκτικής μειώνει έτι περαιτέρω την σημασία της Μεσογείου ως διαμετακομιστικό κόμβο και ενδυναμώνει τον ρόλο της Ρωσίας, αφού καθιστά ευκολότερη την εκμετάλλευση του πλούτου της περιοχής και δημιουργεί νέους εμπορικούς δρόμους προς τον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό Ωκεανό, οι οποίοι είναι πολύ συντομότεροι και οικονομικότεροι των θαλασσίων οδών του Σουέζ, του διάπλου του Ειρηνικού και του περίπλου της Αφρικής. Σύμφωνα με το National Geographic μάλιστα, μέχρι το 2035 ο Αρκτικός Ωκεανός δεν θα διαθέτει πάγους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, γεγονός που ίσως αλλάξει όλη την θεώρηση για το Heartland και το Rimland (Arctic summer sea ice could disappear as early as 2035 ).
Το σχιστολιθικό αέριο και το Green Deal. Η εκμετάλλευση κοιτασμάτων σχιστολιθικού αερίου και η πολιτική μείωσης της εξάρτησης των νατοϊκών οικονομιών από τους υδρογονάνθρακες (Green Deal), οδηγεί στην απαγκίστρωση των ΗΠΑ από τις πετρελαιοπαραγωγές περιοχές, ενώ προκαλεί τριγμούς στην σχέση τους με τις σουνιτικές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, όπως δείχνει η πρόσφατη υπογραφή στρατιωτικής συνεργασίας Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας (Σαουδική Αραβία- Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία για κοινή στρατιωτική συνεργασία ).
Για τις ΗΠΑ είναι αδύνατο να διαθέσουν τους οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους που απαιτούνται ώστε να ελέγξουν ολόκληρη την ζώνη του Rimland, ενώ τα δεδομένα που αναφέραμε παραπάνω συντείνουν στην σταδιακή απεμπλοκή τους από τον οριζόντιο άξονα που ξεκινάει από το Μαρόκο, διασχίζει όλη την Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή και καταλήγει στην καρδιά της Ασίας, καθώς ο ανταγωνισμός με την Ρωσία και την Κίνα επικεντρώνεται πλέον στην Ανατολική Ευρώπη και την Νοτιοανατολική Ασία. Έτσι, δημιουργείται ένα στρατηγικό κενό στην λεκάνη της Μεσογείου και την Κεντρική Ασία, που η Κίνα και η Ρωσία μπορούν να εκμεταλλευτούν. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε το Belt and Road Initiative, με το οποίο η Κίνα φιλοδοξεί να οικοδομήσει τους νέους εμπορικούς «δρόμους του μεταξιού» και να αυξήσει έτι περαιτέρω την επιρροή της στην περιοχή (βλέπε Χάρτη 4). Ακόμα, οι επενδύσεις της Κίνας στην Αφρική ολοένα και αυξάνονται περισσότερο (βλέπε Χάρτη 5).
Χάρτης 4: Το Belt and Road Initiative της Κίνας. Περιλαμβάνει τις χερσαίες και θαλάσσιες οδούς πάνω στους οποίους θα γίνουν επενδύσεις για έργα υποδομής.
Χάρτης 5: Η επενδυτική παρουσία της Κίνας στην Αφρiκή
Το ίδιο συμβαίνει και με την επιρροή της Ρωσίας στην περιοχή που εξετάζουμε. Η παρουσία της στην Αφρική γίνεται όλο και εντονότερη (βλέπε Χάρτη 6), ενώ στην Κεντρική Ασία ανακτά ξανά την θέση της μέσω των οργανισμών των οποίων ηγείται. Στους οργανισμούς αυτούς ανήκει ο CSTO, μία συμμαχία η οποία εγγυάται την ασφάλεια και την ακεραιότητα των κρατών-μελών της, ενώ σε αυτήν ανήκουν η Ρωσία, η Λευκορωσία, η Αρμενία, το Καζακστάν, το Τατζικιστάν και το Κιργιστάν. Ακόμα ένας σημαντικός οργανισμός είναι η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, η οποία αποτελείται από τις ίδιες χώρες πλην του Τατζικιστάν (βλέπε Χάρτη 7 & 8).
Χάρτης 6: Η παρουσία της Ρωσίας στην Αφρική
Χάρτης 7: CSTO και NATO
Χάρτης 8: Η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση
Το σύνηθες εργαλείο προέκτασης ισχύος των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ για την επικράτηση τους σε περιοχές ανά την υφήλιο είναι η εγκαθίδρυση αστικοδημοκρατικών συστημάτων και οικονομιών που βασίζονται στο μοντέλο της ελεύθερης αγοράς, ώστε να καθιστούν τις κυβερνήσεις ελεγχόμενες μέσω του μεγάλου κεφαλαίου, του κοινοβουλευτισμού, των ΜΜΕ/Social Media και της πολιτισμικής και ηθικής αλλοτριώσεως των λαών τους. Στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Ευρείας Μέσης Ανατολής όμως αυτή η λύση ήταν αδύνατη λόγω έλλειψης «δημοκρατικής κουλτούρας και δυτικών αξιών». Το ανάχωμα απέναντι στην αύξηση της επιρροής της Ρωσίας και της Κίνας στο στρατηγικό κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ, αλλά και συγχρόνως η απειλή για την ίδια την εδαφική τους ακεραιότητα, αποτελεί το σουνιτικό τόξο, το οποίο αναδύεται από την Αραβική Άνοιξη και μετά, και ξεκινάει από το Μαρόκο και καταλήγει στον Καύκασο, στην Κεντρική Ασία και στην επαρχία Σιν Γιανγκ της Κίνας.
Κυρίαρχο στοιχείο σε αυτές τις περιοχές – πλην των κρατικών σχηματισμών του Ιράκ και του Ιράν – είναι η σουνιτική ισλαμική πίστη (βλέπε Χάρτη 9). Στον οριζόντιο άξονα που εξετάζουμε, οι σουνιτικές δυνάμεις με μεγάλη οικονομική, πολιτισμική και θρησκευτική ισχύ, όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ, βρίσκονται υπό δυτική επιρροή. Η δε Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ, ενώ μέσω των τουρκικών γλωσσών που ομιλούνται στις πρώην Σοβιετικές χώρες της κεντρικής Ασίας που ανήκουν στην CSTO και την Ευρασιατική Ένωση, εντός της Κίνας από τους Ουιγούρους, και από πληθυσμούς που κατοικούν στην Ρωσία, μπορεί να ασκήσει μεγάλη πολιτισμική επιρροή (βλέπε Χάρτη 10). Το γεγονός αυτό αναδεικνύει και την εξέχουσα σημασία που έχει η Τουρκία στους νατοϊκούς σχεδιασμούς. Η εργαλειοποίηση του σουνιτικού ισλαμιστικού κινήματος η οποία ξεκίνησε με την Αραβική Άνοιξη, συνεχίζεται σήμερα με το Ισλαμικό Κράτος στην Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή, με την Μπόκο Χαράμ, και τέλος, με την επικρατούσα κατάσταση στο Αφγανιστάν σήμερα.
Χάρτης 9: Το Ισλάμ σε Βόρεια Αφρική και Ασία
Χάρτης 10: Η διασπορά των τουρκικών γλωσσών στην Ασία
Σύντομη περιγραφή της αραβικής άνοιξης
To κύμα διαδηλώσεων και των εξεγέρσεων που ονομάστηκε αραβική άνοιξη ξεκίνησε στις 18 Δεκεμβρίου του 2010 στην Τυνησία όπου ένας φτωχός οπωροπώλης αυτοπυρπολήθηκε ως πράξη αντίδρασης στην κατάσχεση των προϊόντων του από την αστυνομία. Γρήγορα το γεγονός έλαβε διαστάσεις και ξεκίνησαν οι πρώτες εντάσεις διαδηλωτών με την αστυνομία. Στις 15 Φεβρουαρίου του 2011 ξεσπάει η εξέγερση εναντίον του Καντάφι στην Λιβύη. Οι ΗΠΑ πάγωσαν περιουσιακά στοιχεία της Λιβύης ύψους 32 δισεκατομμύριον δολαρίων, ενώ τον δρόμο αυτόν ακολουθούν και άλλες νατοϊκές χώρες. Ένα μήνα μετά, στις 19 Μαρτίου, ξεκινά η επέμβαση του ΝΑΤΟ, καθώς οι «αυθόρμητες λαϊκές αντιδράσεις απέναντι στο καθεστώς» δεν είχαν την απαραίτητη συμμετοχή . Τον κύριο όγκο των επιθέσεων τον ανέλαβαν οι ΗΠΑ, με την συμμετοχή τόσο της Γαλλίας όσο και της Μεγάλης Βρετανίας και η επέμβαση διήρκεσε παραπάνω από 7 μήνες (Nato operations in Libya: data journalism breaks down which country does what ). Σήμερα η χώρα θεωρείται failed state, ενώ συνιστά μαγνήτη για την εκπαίδευση ισλαμιστών τρομοκρατών. Η επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή αυξήθηκε κατακόρυφα, καθώς θεωρείται ο στενότερος σύμμαχος της κυβέρνησης Σάρατζ και διατηρεί στρατεύματα στα εδάφη της, ενώ η Ρωσία και η Κίνα στηρίζουν τον στρατηγό Χάφταρ.
Στις 25 Ιανουαρίου του 2011 ξεσπάει στην Αίγυπτο η επονομαζόμενη «Επανάσταση του Νείλου» ενώ τον Ιούνιο του 2012 διεξάγονται εκλογές και ο υποψήφιος των Αδελφών Μουσουλμάνων Μοχάμεντ Μόρσι εκλέγεται πρόεδρος της χώρας, με το 51,7% των ψήφων. Οι ΗΠΑ στέκονται στο πλευρό της ισλαμιστικής κυβερνήσεως και το 2013 παρέχουν στρατιωτική βοήθεια ύψους 1,3 δισ. δολαρίων, η οποία καλύπτει περίπου το 80% των ετήσιων εξοπλιστικών αγορών του αιγυπτιακού στρατού (Πού πηγαίνει η αμερικανική βοήθεια στην Αίγυπτο; ). Σε αυτή την περίοδο ξεκίνησαν οι επιθέσεις εναντίον των κοπτών χριστιανών, ενώ στο καθεστώς χορήγησαν 8 δισ. ευρώ από το Κατάρ και η Τουρκία. Τον Ιούλιο του 2013 ο στρατός καθαίρεσε τον πρόεδρο Μόρσι και οι ΗΠΑ με έναν διπλωματικό ελιγμό αρνήθηκαν να πάρουν θέση για το αν το γεγονός αυτό συνιστά πραξικόπημα. Σήμερα η Αίγυπτος στηρίζει τον στρατηγό Χάφταρ στην Λιβύη. Αξιοσημείωτο γεγονός, το τρομοκρατικό χτύπημα των ισλαμιστών στις 31 Οκτωβρίου του 2015 όπου έπληξαν την πτήση 9268 της Κογκαλιμάβια. Καθόλου τυχαία η πλειοψηφία των επιβατών ήταν Ρώσοι τουρίστες, ενώ ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανήλθε στους 224.
Στο Ιράκ το 2011 πραγματοποιήθηκε η απόσυρση του μεγαλύτερου μέρους των αμερικανικών στρατευμάτων και αμέσως κορυφώθηκε η σεκταριστική βία μέσα στην χώρα (γεγονός που θυμίζει το Αφγανιστάν σήμερα). Από την περιοχή αναδύθηκε το ισλαμικό κράτος, που όπως και η Αλ Κάιντα, είχε ως ιδεολογική αφετηρία την ιδεολογία των Αδελφών Μουσουλμάνων και νατοικό οπλισμό που «έπεσε» στα χέρια τους μετά την αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων. Ως αλυσιδωτή αντίδραση οι εντάσεις μεταφέρθηκαν στην γειτονική Συρία, όπου η εξέγερση ξεκίνησε επίσης τον Μάρτιο του 2011. Οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ και τα φίλα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ ενίσχυσαν από την πρώτη στιγμή τον «Ελεύθερο Συριακό Στρατό». Η Τουρκία σε συμπαιγνία με το Κατάρ και υπό την αιγίδα των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ εξόπλιζε και εκπαίδευε αντάρτες που εισέρχονταν στην Συρία, όπως δήλωνε ο ίδιος ο Μελβούτ Τσαβούσογλου (Turkey to ‘start training‘ Syria‘s moderate rebels by March , Πού βρήκε όπλα το «Ισλαμικό Κράτος»;). Ο «Ελεύθερος Συριακός Στρατός» σύντομα έδωσε την θέση του στην Al–Nusrah και το Ισλαμικό Κράτος καθώς η μεγαλύτερη μερίδα των εκπαιδευομένων ανταρτών που εισέρχονταν στην Συρία εντάσσονταν σε αυτά. Η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας ήταν καίριας σημασίας τόσο για την διάσωση της κυβερνήσεως Άσαντ και την ήττα των ισλαμιστών, όσο και για τον τερματισμό του μεγάλου κύματος των μεταναστευτικών ροών στην Ευρώπη, που ήταν μία από τις καίριες επιδιώξεις του ευρατλαντικού συστήματος. Η εμπλοκή αυτή σήμανε και το ουσιαστικό τέλος της αραβικής άνοιξης, αφού ο Άσαντ διατηρήθηκε στην εξουσία, οι εξεγέρσεις χάσανε την ορμή τους και έτσι οι διαδηλώσεις δεν ευδοκίμησαν εντός του Ιράν, που ήταν ο επόμενος κρίκος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων.
Στην Υεμένη ύστερα από διαδηλώσεις 13 μηνών που ξεκίνησαν στις 27 Ιανουαρίου του 2011 ξεκίνησε εμφύλιος πόλεμος όπου οι Χούτι σιίτες αντάρτες με την ενίσχυση του Ιράν μάχονται τον διεθνή συνασπισμό υπό την προστασία της Σαουδικής Αραβίας, ενώ η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος έχουν επεκτείνει την παρουσία στην χώρα. Τέλος, στο Μπαχρέιν ξέσπασε εξέγερση των σιιτών, που αποτελούν την πλειοψηφία στην χώρα, ενάντια στο καθεστώς που φιλοξενεί 2 αμερικάνικες βάσεις στην επικράτεια, η οποία κατεστάλη με την επέμβαση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας. Ομοίως κατεστάλησαν οι διαδηλώσεις εντός των υπόλοιπων μοναρχιών της αραβικής χερσονήσου, χωρίς να γίνει ιδιαίτερη μνεία στα διεθνή ΜΜΕ, αποδεικνύοντας πως στόχος των εξεγέρσεων ήταν η ανατροπή καθεστώτων που διαθέτουν μεγάλη αυτονομομία κινήσεων στην διεθνή σκηνή, όπως η Λιβύη του Καντάφι και η Συρία του Άσαντ, και η ταυτόχρονη άνοδος ισλαμιστικών κινημάτων στην εξουσία. Μάλιστα οι κοσμικές δικτατορίες του Άσαντ, του Καντάφι και της Αιγύπτου ήταν/είναι τα πιο «φιλελεύθερα» καθεστώτα στην περιοχή, καθώς παρείχαν ελευθερία πίστης στους πολίτες, πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα για τις γυναίκες, ενώ το δικαϊκό σύστημα δεν ταυτίζεται με το Ισλάμ, εν αντιθέσει με τις μοναρχίες του κόλπου. Αυτό το γεγονός όπως ήταν αναμενόμενο δεν προβλήθηκε από τα διεθνή ΜΜΕ που στις κυβερνήσεις αυτές βλέπανε αιμοσταγείς δικτάτορες, ενώ οι ισλαμιστές αποτελούσαν τους «μαχητές» κατά των διεφθαρμένων καθεστώτων.
Συνοψίζοντας, για την Ρωσία και την Κίνα, στο Ιράν και στην Συρία κρίνονται θέματα που άπτονται της εθνικής τους επιβιώσεως και της εδαφικής τους ακεραιότητας. Υπό αυτό το πρίσμα μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις τεράστιες επενδύσεις της Κίνας στο Ιράν και τις κοινές ασκήσεις Ιράν-Ρωσίας-Κίνας στον περσικό κόλπο (Ιράν και Κίνα υπέγραψαν συμφωνία 25ετούς συνεργασίας , Κοινές ναυτικές ασκήσεις Ρωσίας, Κίνας, Ιράν στον Αραβοπερσικό Κόλπο). Με την κατάρρευση των καθεστώτων αυτών ολόκληρη η ζώνη από το Μαρόκο μέχρι την Κεντρική Ασία θα είχε αναφλεχθεί και θα είχε μετατραπεί σε ένα εκκολαπτήριο τρομοκρατών που θα εξαπλωνόταν στον Καύκασο και σε περιοχές της Ρωσίας με έντονο μουσουλμανικό στοιχείο, αλλά και στην επαρχία Σιν Γιάνγκ της Κίνας – η οποία κατοικείται από τουρκόφωνους σουνιτικούς πληθυσμούς – ενώ ταυτόχρονα θα είχε αποσταθεροποιήσει το σύνολο των κρατών της κεντρικής Ασίας, θέτοντας εν κινδύνω συμμάχους και επενδυτικά σχέδια αμφότερων.
Χάρτης 11: Η Αραβική Άνοιξη
Αφγανιστάν: Η Αραβική Άνοιξη v 2.0;
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με τους Ταλιμπάν ανάγονται στο 1979 και στην στήριξη που τους παρείχαν στον δεκαετή πόλεμο με τους Σοβιετικούς, ενώ στην συνέχεια με τις επμβάσεις του 2001 η συμμαχία του ΝΑΤΟ απέκτησε στρατιωτικές βάσεις στην χώρα. Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο αποτελεί και η αναγνώριση της αυτονομίας της Τσετσενίας από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν το 2000, στάση η οποία άλλαξε με την πάροδο των ετών, καθότι οι αυτονομιστές τζιχαντιστές του Καυκάσου ηττήθηκαν και ο πόλεμος έληξε επίσημα το 2009. Η πολιτική της απόσυρσης των αμερικανικών και των νατοικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν επίσης δεν είναι κάτι καινούριο, καθώς ξεκίνησε επί προεδρίας Μπάρακ Ομπάμα, και συνέχισε με τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζο Μπάηντεν, αποδυκνείοντας γι’ ακόμα μία φορά πως στα βασικά σημεία άσκησης πολιτικής η περίοδος Τραμπ υπήρξε άμεση συνέχεια και κρίκος της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (Who Ordered the Withdrawal From Afghanistan and When Did Most U.S. Troops Leave?). Σήμερα, με την τάχιστη απόσυρση των νατοικών στρατευμάτων πραγματοποιήθηκε η μεταφορά εξοπλισμού δισεκατομμυρίων ευρώ όχι μόνο στα χέρια των Ταλιμπαν, αλλά και άλλων ισλαμιστών που εισήλθαν στην χώρα και συνεχίζουν να εισρέουν λόγω της διαμορφωθείσας κατάστασης, όπως δείχνουν και οι πρόσφατες επιθέσεις του ισλαμικού κράτους στο αεροδρόμιο της Καμπούλ (Μπαράζ ρουκετών κατά του αεροδρομίου της Καμπούλ – Το Ισλαμικό Κράτος την ευθύνη). Με αυτόν τον απροκάλυπτο τρόπο οι ΗΠΑ εφοδίασαν τους πάσης φύσεως ισλαμιστές με ελικόπτερα, humvees και drones, οι οποίοι απέκτησαν και την κατάλληλη εκπαίδευση μέσω του πάλαι ποτέ «αφγανικού στρατού» για να χειριστούν τον εν λόγω εξοπλισμό (βλέπε Εικόνα 1&2).
Εικόνα 1 & 2: Το νέο οπλοστάσιο των Ταλιμπάν
Σημαντικό στοιχείο συνιστούν και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ (οι οποίες έχουν ως αφετηρία την επέμβαση των Σοβιετικών στην χώρα) του φερόμενου ως πιο πιθανού προέδρου του Αφγανιστάν Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, ο οποίος προεδρεύει του πολιτικού γραφείου των Ταλιμπάν. Ο Μπαραντάρ συνελήφθη στο Πακιστάν το 2010 και το 2018 αφέθηκε ελέυθερος – σύμφωνα με το The Diplomat – κάτω από την πίεση του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ στο Πακιστάν Zalmay Khalilzad (Why Does Pakistan’s Release of a Key Taliban Leader Matter? ). Επίσης, ο νέος υπουργός αμύνης, ο Αμπντούλ Καγιούμ Ζακίρ, είχε παραδοθεί στις ΗΠΑ μετά την εισβολή τους στην χώρα και είχε μεταφερθεί στις φυλακές του Γκουαντάναμο και από όπου αφέθηκε ελεύθερος (Taliban appoints former Guantanamo detainee as acting defense minister, Al Jazeera says).
Και σε αυτήν την περίπτωση καίριο ρόλο στους αμερικανικούς/νατοικούς σχεδιασμούς διαδραματίζει η Τουρκία, αφού ανέλαβε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και σε συμφωνία με τους Ταλιμπάν, τον έλεγχο του αεροδρομίου της Καμπούλ (EXCLUSIVE: Turkey and Taliban close to deal on Kabul airport), ενώ βαρύνουσας σημασίας για την πολιτισμική επιρροή που ασκεί είναι, όπως ήδη αναφέραμε, οι τουρκικές γλώσσες που ομιλούνται στο βόρειο τμήμα του Αφγανιστάν (βλέπε Χάρτη 12). Μέσω του αεροδρομίου λοιπόν θα μπορούν να διακινούνται πολεμοφόδια στην περιοχή, αλλά και μετανάστες στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στην Ευρώπη. Μάλιστα οι ΗΠΑ άρχισαν να μεταφέρουν ήδη μετανάστες στις σύμμαχες χώρες της Αλβανίας, των Σκοπίων και της Βουλγαρίας, επεκτείνοντας και ενδυναμώνοντας το μουσουλμανικό τόξο εντός των Βαλκανίων (Αφγανοί πρόσφυγες σε Αλβανία, Κόσοβο, Σκόπια: Ποιες άλλες χώρες θα τους δεχτούν). Ταυτόχρονα, τα συγχρόνως εξοπλισμένα ισλαμιστικά κινήματα που ενδεχομένως αποσχιστούν από τους Ταλιμπάν, όπως είχε συμβεί στην Συρία με τον FSA, θα μπορούσαν να δράσουν και εκτός του Αφγανιστάν, στις χώρες της CSTO και στο Ουζμπεκιστάν, αποσταθεροποιώντας την περιοχή και βαθμιαία μεταφέροντας την πίεση εντός της Ρωσίας και της Κίνας, όπως αποδεικνύουν, η είσοδος στελεχών του πρώην αφγανικού στρατού στο Τατζικιστάν και οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε Κινέζους στο Πακιστάν (Η διεθνής θύελλα έρχεται μετά τη νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν).
Με αυτά τα δεδομένα η Κίνα προσπαθεί να μετριάσει τις επιπτώσεις από την διάχυση του ισλαμισμού στην Ασία διευρύνοντας την προσέγγιση με τους Ταλιμπάν μέσω των επενδύσεων, ενώ η Ρωσία διατηρεί χρόνια διπλωματικές επαφές με το κίνημα, έχοντας υπολογίσει πως θα αποτελούν την κύρια δύναμη μετά την αποχώρηση των νατοικών στρατευμάτων από την χώρα (The Taliban is persuading China to invest in Afghanistan, but it is not an easy task , ‘Not an enemy anymore’: Russia’s outreach to Taliban full of opportunities and risks ). Ταυτόχρονα όμως αμφότερες προετοιμάζονται για την εξάπλωση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στην Κεντρική Ασία, όπως δείχνουν οι κοινές ασκήσεις Ρωσίας – Κίνας και Ρωσίας – Ουζμπεκιστάν – Τατζικιστάν (Στρατιωτικές ασκήσεις Ρωσίας, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν “μια ανάσα” από τα σύνορα του Αφγανιστάν , Μεγάλης κλίμακας στρατιωτική άσκηση από Ρωσία και Κίνα). Στην Κεντρική Ασία οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ παίζουν ένα από τα τελευταία τους χαρτιά για την παγκόσμια επικράτηση, καθώς προσπαθούν να δημιουργήσουν συνθήκες για μία δεύτερη Αραβική Άνοιξη. Στην περίπτωση που αποτύχουν για δεύτερη φορά, ίσως το παγκόσμιο σύστημα που έχει ως στρατιωτικό και οικονομικό πυλώνα τις ΗΠΑ αρχίζει να καταρρέει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου